Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Page 117

fræðilegu aðferð eins og Bacon mótaði
þá vísindalegu. Athuganir hans leiddu
til andstöðu við kartesianismann varð-
andi þekkingarfræðina. Hann gagnrýndi
hugmyndina um ideuna innihaldandi
allan sannleika, taldi að hver sem teldi
hugmyndir sínar skýrar og ótvíræðar,
sannaði aðeins að sá hinn sami tryði því
ao þær væru það, en ekki að þær væru
sannar og algildar. Kartesianisminn var
í rauninni and-sögulegur, söguskilning-
ur kartesiana var fyrst og fremst þröng-
ur og ófrjór, þátt fyrir uppkomu heim-
ildagagnrýninnar innan þess skóla (sbr.
Bollandista, Tillemont og biblíugagn-
rýni Spinoza). Vico taldi gerð samfélag-
anna skapaða af mönnunum einum og
að maðurinn væri ekki neinn demiúrg
heldur skapari samfélaganna og þar með
sögunnar. Efahyggja Descartes var al-
gjör firra samkvæmt skoðun Vicos varð-
andi söguna. Gjáin milli raunveruleika
og hugmyndar var ekki til í huga Vicos.
Kenningar Vicos um sagnfræðilega að-
ferð og söguskoðun hans er engin ný
bóla nú á dögum, en á hans dögum
voru kenningar hans byltingarkenndar
og svo mjög að meginþráður kenninga
hans varð ekki viðurkenndur fyrr en
150—200 árum síðar og enn kunna
menn ekki að meta Vico að verðleikum
og því er ástæða til að skýra rit hans.1
Leon Pompa er fyrirlesari í heimspeki
við háskólann í Edinborg og hann álít-
ur að andleg víðfeðmi Vicos eigi eftir
að hafa frjóvgandi áhrif á nútíma sögu-
rannsóknir. Jafnframt rekur hann ástæð-
urnar fyrir því að Vico sé ekki metinn
að verðleikum enn þann dag í dag, en
þær séu óskýr framsetning kenninganna
1 Vico — A Study of the „New Sci-
ence“. Leon Pompa. Cambridge Uni-
versity Press 1975.
Erlendar bcekur
í höfuðriti Vicos, Scienza Nuova, og
þekkingarleysi fræðimanna utan Italíu
um dýpt og snilli kenninga hans. Leon
Pompa skrifar þessa bók sem inngang
að Scienza Nuova, hann skýrir heim-
spekikenningar og sagnfræði- og félags-
fræðikenningar Vicos og túlkar knúsað-
an samsetning höfundarins. Þótt kenn-
ingar Vicos séu eins og áður segir við-
urkenndar í nútíma sagnfræði, hafa
engin rit birzt um verk höfundarins,
samkvæmt staðhæfingu Pompa. Bein
áhrif á höfunda utan Italíu eru bundin
James Joyce og Michelet. Ýmsir hafa
viljað líkja kenningum Hegels og Vicos
saman, en þótt Vico telji þróun manns-
ins stefna í vissa átt, til aukinnar skyn-
semi, þá er öll sú þróun bundin
mennsku félagi og er því historísk, en
kenning Hegels um nauðsynina, sem
móti þróunina, er í rauninni af háspeki-
legum toga og því óhistorísk. Pompa
notar ágæta enska útgáfu af Scienza
Nuova eftir þriðju útgáfunni 1744,
þýdda af T. G. Bergin og M. H. Fisch:
The New Science of Giambattista Vico.
Cornell University 1968. A ítölsku eru
m. a. Opere, gefin út af F. Nicolini.
Forlagið Riccardo Ricciardi, Napoli
1953. I þeirri útgáfu eru helztu verk
Vicos og Iatnesk rit hans þýdd á ítölsku.
Vico var gefinn út af G. Gentile og F.
Nicolini í Scrittori d’Italia 1928. La
Scienza Nuova kom út í góðri útgáfu
með athugasemdum P. Rossi lijá Rizzo-
lin-Editore í Milano 1963.
Leirmunagerð hefur verið stunduð órof-
ið frá því á nýju steinöld og fram undir
okkar daga á Miðjarðarhafssvæðinu.
Þar hefur þessi forna iðn skapað hefðir
og stíl, sem söguleg tímabil miðast við.
Þessi iðnaður var forsendan að veldi
sumra grísku borgríkjanna. Það var
419