Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Side 14

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Side 14
Tímarit Máls og menningar inn holdi klæddur og kommúnisminn þaðan af síður, þá þurfti að finna henni heiti, þó ekki nema til að greina hana frá öðrum hreyfingum. Af nokkrum varð eitt heiti ofan á og má nú kallast ríkjandi meðal andkreddu-marxista, sem sé hugtakið stalínismi. Það hefur óneitanlega þann ókost að fela í sér nafn á manni sem flestir ala enn til nokkrar tilfinningar. En það er ekki eitt um það. Við burðumst með þá í hugtökum Marx, Lenín, Trotskí og Maó og kvörtum ekki. Verra þykir mér hvað Jósep er gert hátt undir höfði með því að kenna hann við öll þessi ósköp. Hvorttveggja er þó smávægilegt miðað við nauðsyn þess að menn eigi sér sameiginlegt hugtak yfir svo söguríkt fyrirbæri og hér um ræðir. Ef við tökum hugtakið kratismi (eða sósíaldemókratismi) til hliðsjónar, þá sjáum við að merking þess ákvarðast af almennum grunndráttum, svo sem af- stöðu til þingræðis og ríkisvalds og margreyndri stéttasamvinnu, en ekki frá- vikum og afleiðingum stefnunnar í einstökum löndum. Þó kratar í Þýskalandi hafi á sínum tíma látið myrða Rósu Luxemburg og Karl Liebknecht, þá er það í sjálfu sér ekki kratismi né getur tryggur stuðningsmaður Alþýðuflokksins í Trékyllisvík talist ábyrgur fyrir því. Sama er að segja um hugtakið stalínismi. Það felur í sér þá höfuðþætti í hugsun og starfi sem öll hreyfingin átti sam- eiginlega. Gúlag var til dæmis ekki stalínismi (hvað þá stalínismz»») heldur ein af afleiðingum stalínismans í Sovétríkjunum, og útí hött að sækja til saka fyrir það gjaldkera kommúnistadeildarinnar á Stokkseyri. Á meðan hugtakið stalínismi er eingöngu notað sögulega á enginn að þurfa að misskilja það, jafnvel þótt menn leggi mismunandi áherslur á ýmsa þætti stalínismans og geti auk þess greint á um hvenær hann hefjist og hvenær honum Ijúki, eða hvort honum sé lokið. Hættan á misskilningi kemur þá fyrst þegar hugtakið hefur fengið yfirfærða og and-sögulega merkingu og er notað sem kennimark eða lýsing á einhverju sem í kjarna sínum er annað en stalín- ismi. Þá hefur það líka glatað fræðilegu inntaki sínu og er orðið að hrós- eða skammaryrði eða einhverju þar á milli. Og af því tungan á nóg af slíku og stalínisma-hugtakið er ekki til frálags vegna skorts á staðgengli, þá finnst mér aðkallandi að þeir sem hafa tamið sér að tjá andúð sína á flestu milli himins og jarðar með þessu orði hætti því og haldi sig hér eftir við söguna og annað ekki. Jafnframt finnst mér kominn tími til að strútarnir reki kollana upp úr sand- inum hvíta og horfist í augu við uppruna sinn. Það lifir enginn á goðsögum til lengdar, allra síst goðsögum um eigin fortíð. Vésteinn Lúðvíksson. 236
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.