Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Síða 52

Tímarit Máls og menningar
er landeigandinn aumkunarverður. Daglaunamaðurinn má ekki til þess
hugsa að vera án vinnuveitanda síns, og atvinnurekandinn krefst aftur
verkamannsins. Þeir laðast hvor að öðrum af jafn ævintýralegri ástríðu og
maður og kona leita hvort annars í háleitri ást.
Hvað er það sem gerir lífið svo aðlaðandi hjá okkur ytra, hinumegin?
Hvað er það sem gerir lífið hjá okkur ekki aðeins bærilegt, heldur eftir-
sóknarvert, jafnvel ómótstæðilega skemmtilegt? Hvaða skýring er á því
að smekkur fólks og dómgreind skuli leiðast út á slíkar villigötur?
Það að jólki befur lærst að segja ósatt. Þetta er, kæru tilheyrendur, dýr-
mætasti hæfileiki mannshugans. Að vísu er hér um að ræða áunninn eigin-
leika, en nú eftir að hann hefur þróast með okkur, stýrir hann orðum
okkar af svo óaðfinnanlegu öryggi, að varla höfum við opnað munninn
fyrr en við höfum sagt annað en það sem okkur bjó í brjósti, og við hugs-
um annað en það sem töluð orðin hljóða upp á. Við verðum að beita okkur
hörðu með sjálfsaga og sjálfsafneitun til þess að geta fengið okkur til að
segja satt, þá sjaldan að árangur næst ekki með öðru móti. Um niðdimma
nótt vakin af værum blundi, ljúgum við jafn leikandi lipurt og við gerum
að vel yfirlögðu ráði um hábjartan dag.
A óvitaaldri lærum við að ljúga um leið og að ganga; þennan hæfileika
ræktum við með okkur nótt sem nýtan dag, og svo langt er unnt að komast
á þessu sviði að samkvæmt áreiðanlegum niðurstöðum vísindanna hefur
tekist að hafa uppi á þvílíkum afburðaeinstaklingum, sem á langri ævi
lém aldrei eitt einasta sannyrði út fyrir sínar varir. Sagan greinir frá fleiri
en einu ofurmenni, sem í þjónusm einhverrar himneskrar eða jarðneskrar
hugsjónar svo sem til að kóróna ævistarfið, við píslarvætti endaði hérvist-
ina með upptendrandi lygi á vömnum.
Með vönduðu tillitssömu uppeldi búum við börnin okkar undir það að
njóta lífsins. Elskandi móðir skrökvar að barni sínu svo að það megi læra
hina réttu aðferð af fordæmi hennar, og barnið, þakklátum huga, skrökvar
að móður sinni því til staðfestingar að kennslan hafi borið ávöxt. Oþarfi
að geta þess að bæði tvö skemmta sér konunglega á þessu elskulegasta
skeiði ævinnar.
Hvers vegna lýgur kennarinn í barnaskólanum, með hátíðlegu yfirbragði
hins skyldurækna manns, og hvað er það sem sléttir úr þjáningahrukkum
og húðfellingum á ásjónu fræðimannanna sitjandi á kennarastólum háskól-
anna, ef ekki upplífgandi vitneskjan um það að hafa gert allt sem í þeirra
270