Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Síða 71

Guðbergsk siÖbót
sem hér gegnir hlutverki sögumanns, í „gott kanajobb" (95), en til að það
gangi, verður hann að læra að babla ensku, því „nú er menntun nauðsynleg
jafnvel fávirnm". (96)
Þannig er þetta fólk gersamlega upptekið við að koma sér áfram gegn-
um Kanann. Hér er það einstaklingsframtakið undir verndarvæng hersins
sem gildir, sbr. feril Mumma, átrúnaðargoðs fjölskyldunnar.
Eins og fyrr er getið er það gróðasjónarmiðið sem mótar afstöðu afkom-
endanna til gömlu hjónanna. En andstæða þessa spillta bæjarfólks er ekki
heilbrigð, upprunaleg sveitamenning. Afa gamla er lýst sem klúrum, elli-
ærum aumingja, amma er hálf úr heimi höll. Gunna er eina systirin í
heimahúsum, vegna þess að hana kól upp í mitti „áður en hún gekk út“
og er því ekki lengur gjaldgeng á hjónabandsmarkaðnum. Fyrir það ætla
systur hennar, sem allt meta til peninga, að refsa henni. Þær vilja koma
henni á hæli sem fyrst, því „hún kann að setja laglegt strik í reikninginn,
heimti hún fullt ráðskonukaup við skiptin". (79)
Hræsni og yfirdrepsskapur afkomendanna rís hæst í lok heimsóknarinn-
ar, þegar þeir taka myndir af „reisn“ þessara útslitnu ættarhöfðingja. Kald-
hæðni höfundar skín alls staðar í gegn:
Nú á að taka mynd af íslenska bóndanum, sem elskar sína jörð og landið
(...) Afi og amma á stalli og við í skrauthring (...) á tröppunum. Amma
riðar. Henni glýjar fyrir augu. Jórunn og Sveinsína leggjast á hnén, ósýni-
legar að baki hennar. Þær styðja sterkum handleggjastoðum að baki hennar
og rassi. Glampi. Amma er látin leggja sig(...) Munið forfeðurna ævilangt
á mynd. Búizt er við andláti þeirra á hverri stundu. Síðasta myndin er tekin
í hverri heimsókn. (91)
Hér er þannig ýjað að ákvarðandi þætti efnahagsaðstæðna á vitund
fólksins í sögunum. Með streymi erlends fjármagns inn í landið um og
eftir stríð, og nýjum atvinnumöguleikum og braski í framhaldi af því,
hættu margir búrekstri og venjulegri launavinnu í von um auðfengnari
gróða. Þetta hefur markað djúp spor í vitund manna. I þessum sögum fer
sem sagt lítið fyrir friðsælu fjölskyldulífi og fórnfúsum mæðrum. Sem
víða annars staðar í heimi bókarinnar hættir fólkið sér ekki út fyrir sína
„kringlóttu vömb“, velmegunarkapphlaupið. Þannig segir kona Páls við
Mumma: „Eg er hvorki bjartsýn né svartsýn. Eg horfi á mitt hús og innan-
stokksmuni. Eg sé lítið út fyrir minn verkahring ...“ (97)
i o tmm
289