Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Side 72

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Side 72
Tímarit Máls og menningar 3.3. Goðsagan um sérstöðn íslenskrar menningar Rammi sögunnar Hin útvalda er tilvitnanir í Einar Benediktsson. „Dular- full fyrirbrigði veikja ekki vald né gildi hjartans...“ (116) er undirfyrir- sögn sögunnar. I lokin er vísað til alhygðarinnar sem Einar Benediktsson er algjörlega sannfærður um að sé „við hæfi gáfna- og skilningsþorsta vorr- ar sérstæðu, fámennu og víðbýlu menningarþjóðar...“ (123) Sagan er síðan skrumskæling á þessum orðum menningarpostulans. En þar sem hún er úr Þjóðsögum Tómasar Jónssonar myndar hún ekki röklega heild, og lesandinn verður að „þýða“ hana yfir á „raunsætt“ mál. Þrátt fyrir þetta held ég að túlkun hennar liggi nokkuð beint við. Sagan lýsir á sérstæðan hátt hvernig „dularfullt fyrirbrigði“ heggur á vandamálahnút vanahjónabands þeirra Sveins og Katrínar. Hjónabandið hafði þá um langt skeið fylgt formúlunni: „Kynleiði plús vonzka plús þögn2 = brottför í reiðiham 3 í mánuði.“ (118) Skýringar sögunnar á leiða og sambandsleysi hjónanna eru vinnuþrælkun Sveins í frystihúsi og einangrun Katrínar við barnauppeldi inni á heimilinu. Einu tengiliðir þeirra eru börnin og húsið. Síðan fæðist þeim tæknifyrirbrigði, sem leysir vandann. Eða svcefir hann öllu heldur, því þau geta nú glápt á fyrirbrigðið í stað þess að pína hvort annað með þögn í öðru veldi. Þessi hlutur er greinilega tákn kanafjölmiðlanna, sjónvarps líkast til, því hann sendir frá sér dægurlög, er fjarstýrður og hjónin „skildu (...) aldrei bofs af því sem afkvæmið gargaði“. (123) Þannig býður erlend fjöldamenning upp á gervi- lausn vandamála sem skapast af vinnuþrælkun og félagslegri einangrun. Það verður til að loka „kringlóttu vömbinni“ enn frekar. Fólkið í Rakstri er gegnsýrt „vestrænni menningu“ og „vestrænni hugs- un“ og skulu nú nokkur dæmi tínd til um það. Þau lesa aðeins Moggann, málsvara vestræns lýðræðis, og sjá svo um að gömlu hjónin lesi hann líka, svo yfirgangur Kínverja fari ekki fram hjá þeim. Nú er það Kínverjagrýla sem á að hlaupa í skarðið fyrir hina gömlu og útslitnu Rússagrýlu: ... enginn í f jölskyldunni hræðist lengur Rússann, þótt haft sé fyrir orð- tæki: ég hélt bara Rússann vera kominn, ef eitthvað gengur á... (88) Börnin hafa heldur ekki farið varhluta af þessari ágætu íiugmyndafræði. Svo er sjálfsagt fyrir að þakka helsta innrætingarmiðli hennar, kanasjón- varpinu. Þannig eru helstu viðmiðanir í leikjum barnanna sóttar til James 290
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.