Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Page 103

„Islenski skólinn" og Hrafnkelssaga
hin fornu rit okkar. Því verður ekki neitað að á síðustu árum hafa áhrif
íslenska skólans dofnað, einkum erlendis, því að margir hyggja að munn-
mæli hafi haft meira gildi fyrir gerð hinna skrifuðu sagna en bókfestu-
menn vilja vera láta. Af handahófi skulu nefndir Þjóðverjarnir Kurt Schier
og Dietrich Hofmann, Bandaríkjamaðurinn Theodore M. Anderson, Sovét-
maðurinn Steblin-Kamenskij og Svíinn Lars Lönnroth, en þessir menn
hafa allir skrifað merk rit um íslenskar fornsögur. Aðrir eru tregir að
fallast á slíkar skoðanir og hafa dæmi þess komið fram í tveim nýlegum
heftum þessa tímarits í skrifum þeirra Peters Hallberg og Hermanns Páls-
sonar1 en tilefni beggja eru tvær ritsmíðar frá árinu 1976, önnur eftir
Dietrich Hofmann en hin eftir undirritaðan.2 Höfðum við Hofmann hvor
í sínu lagi komist að þeirri niðurstöðu: að verulegar líkur benm til munn-
mæla að baki Hrafnkelssögu og myndi því kenning Sigurðar Nordal um
hana sem skáldlegan uppspuna röng. Af fyrri rimm þeirra Hermanns Páls-
sonar og Peters Hallberg er Ijóst að þeir hafa báðir lagt efalausan trúnað
á áðurnefnda skáldskaparkenningu íslenska skólans, hinn fyrrnefndi meira
að segja byggt á henni þrjár bækur auk styttri greina. Um túlkun á sög-
unni greinir þá hins vegar á en það get ég leitt hjá mér að þessu sinni.
Eg er þeim H. P. og P. H. þakklámr fyrir að hafa haldið áfram umræð-
um um þetta efni. Hins vegar þótti mér mat þeirra á aðalröksemdum okkar
Hofmanns ófullnægjandi. Raunar tók H. P. aðeins eitt atriði til meðferðar:
draum Hallfreðar í upphafi sögunnar. Hann vekur athygli á að draumsagan
kunni að rekja rætur til biblíunnar, nánar tiltekið til Jósúabókar, eða ein-
hvers húmanistarits frá miðöldum. Rökin fyrir þessu eru í veikara lagi
enda fullyrðir Hermann þetta engan veginn en andmælir því sem hann
segir skoðun okkar Hofmanns „aS draumurinn sé upphaflegur og eigi rætur
sínar að rekja til landnámsmannsins“ (bls. 90, leturbr. mín).
Nú læt ég liggja milli hluta hvort lærð rit hafi haft áhrif á það hvernig
sagt var frá draumi Hallfreðar í Hrafnkels sögu. Það verður hvorki sannað
né útilokað.3 Hins vegar verð ég að gera athugasemd við túlkun Her-
1 Peter Hallberg: Hrafnkels saga á nýjan leik. Tímarit M. o. m. 3. h. 1977 og
Hermann Pálsson: Vitrun í Hrafnkels sögu, 1. h. 1978.
2 Dietrich Hofmann: Hrafnkels und Hallfreðs Traum: Zur Verwendung miind-
licher Tradition in der Hrafnkels saga Freysgoða. Skandinavistik 1976. Oskar
Halldórsson: Uppruni og þema Hrafnkels sögu. Reykjavík 1976.
3 Bending eins og draumur Hrafnkels er ekkert einsdæmi í Landnámabók. Ekki
færri en 10 landnámsmenn aðrir hlutu leiðsögn æðri máttarvalda áður en þeir
2 1 TM.U
321