Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 58

Tímarit Aláls og menningar
Seztu hjá mér í mjúka blómalaut
meðan ég strýk um þína fögru kinn
og flétta kringum kollinn rósaskraut
og kyssi á eyrun stóru, vinur minn. (IV,1)
Chagall hefur málað mynd af Títaníu í gælum við asnann. A þeirri mynd
er asninn dapur, hvímr og ástúðlegur. Þegar Títanía Shakespeares lætur
vel að skrímslinu með asnahausinn, held ég hún ætti að vera nær ófreskj-
um Bosch og grýlu-myndum súrrealistanna. Eg held líka, að nútíma-leik-
hús, sem búið er að kynnast fjarstæðu-skáldskap, hugsmíðum súrrealista,
og klúrum skáldverkum Genets, geti sýnt þetta atriði með sanni í fyrsta
sinn. Val hugsæis-mynda skiptir hér meginmáli. Af málurum allra tíma
er Goya ef til vill sá eini, sem lagt hefur leið hugans um hinar dimmu
lendur skepnuskaparins, jafnvel lengra en Shakespeare komst. Þar á ég við
Grillur (Caprichos).
IV.
Allir karlmenn eru þar ljótir, líkir músum eða kanínum, dverghjassar eða
hjólkryppi. Þeir snuðra þefandi í kringum hávaxnar stúlkur með svört
sjöl laus um herðar; kjólarnir þeirra eru háir í mittið, en þeir eru síðir og
taka niður á ökla. Smndum lyfta stelpurnar kjólunum til og laga sokka
eða sokkaband; en jafnvel í svo ósiðlegum stellingum eru þær allsendis
fjarhuga. Að jafnaði sitja þær keikar á háum stólum með sjálfumnæga
fyrirlitningu í svip. Það er eins og þær séu að halda sýningu á sér og sínu
ágæti; þær festa böndin á svörtu sokkunum sínum, skjóta út rassinum og
þenja fram hvelfd brjóstin undan aðskornum bolum. Vanskapaðir karlmenn,
ákaflega nasvíðir, eru að snusa kringum fótleggina og bakhlutann á
þeim. Skækjur í svörtum stuttkápum með fagurlega greitt hár, stungið
kömbum úr skjaldböku-skel, sitja þarna djúpt hugsi og horfa stórlátar
beint fram yfir svarta blævængi. A hlið við þær sitja eða ganga gamlar
konur með sams konar svört sjöl og skelplöm-kamba. Þessar gömlu
nornir eru tannlausar, og það er kannski þess vegna, að munnurinn á
þeim er galopinn í þöglu glotti. Skækjurnar og nornirnar bera ótvíræðan
svip hvorar af öðrum. Þegar þessar teikningar em skoðaðar vandlega, má
sjá, að sú líking er engin tilviljun, heldur hefur Goya af ráðnum hug, og
304