Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Síða 96

Tímarit Máls og menningar
I þessum hluta bókarinnar eru líka
harðorð ádeilukvæði eins og kvæðið
Dalur syðra, þar sem markmið ádeilunn-
ar er sett fram á óbeinan hátt, svo að
borin von er að þeir mundu skilja sem
skeytinu er beint að og getur reyndar
vafist fyrir þeim sem vanari eru að
fást við bókmenntir:
Dalur syðra
Hvað hefur gerzt? Hversvegna er
dalurinn breyttur?
Hvers vegna þessir sviðnu flekkir og
skellur?
Hver hefur farið svona með
sortulyngshlíð?
Frá landnámsjörð, þar sem lög voru
hugsuð forðum
og legstaður valinn þegnum dalsins
um aldir,
berst málmsins glamur, öskran og
eggjan dólga.
Hafa Draupnis þrælar dulbúizt til
þess að geta
darkað á þessum stað og kýlt sínar
pyngjur,
í stuttum sveinstaulabuxum, með
börðuga hatta?
Eitt er víst, að dalsins svipur er
dapur
og dauflegur blámi vatnsins, en
kirkjan hnípin,
og sortulyngshlíðin sár á
ormsbeðjarhátíð.
Einkunnir landnámsjarðar og Draupn-
is þræla sýna svo að ekki verður um
villst að hér er deilt á skátahreyfinguna
fyrir samkomur á Ulfljótsvatni. Notkun
kenninga og umritana tekur með viss-
um hætti broddinn af þessu sérstaka
inntaki kvæðisins og veldur því að
menn skynja kvæðið í fyrstu fremur
sem almenna ádeilu á mammonsdýrkun
á kostnað náttúrunnar en varla verður
það talið fulllesið fyrr en skilist hefur
hvert er skotmarkið.
Stundum virðist manni gremju og
beiskju gæta of mjög í ádeilu Olafs
Jóhanns, en þó má ekki láta sér sjást
yfir þá kímni sem víða bregður fyrir,
eins og t. d. í lýsingu skátanna. Fyndni
og háð lcoma hins vegar saman í einn
punkt í lok kvæðisins Brekkusniglar þar
sem lýst er samkomu öllu fágaðri og
fínni en Rauðhettuhátíð á Ulfljótsvatni.
Mér sýnist öll stef bókarinnar koma
saman og magnast hvert af öðru í þess-
um síðasta hluta. Þar eru bæði huglæg
tregaljóð og félagsleg ádeilukvæði, en
inn í þau og inn á milli hljómar hér
sterkar en fyrr stef náttúrunnar og trú
á mátt hennar til að vekja mönnum þá
drauma sem til heilla horfa, eða eins og
segir í niðurlagserindi kvæðisins Barn:
Þér skýla strá. Þér skýla óráðnir
draumar.
Skilmálalaus og máttug er þeirra
vernd.
Sem heild felúr Virki og vötn í sér
víðfeðmar andstæður, djúpa örvæntingu
og máttuga trú og von. Hún ber vitni
miklu átaki skáldsins til að tefla því
besta sem hann veit og getur gegn
því illa sem að sækir.
Ekki er hægt að segja að Virki oS
vötn breyti þeirri mynd sem við eigum
af Olafi Jóhanni sem manni og skáldi
en hún færir þó heim sanninn um að
hann er fullgilt ljóðskáld ekþi síður
en sagnaskáld, ef einhver skyldi enn
hafa efast um það. Hér virðist mér
342