Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Qupperneq 22

Tímarit Máls og menningar
Um stafsetningu
Sigfús Daðason segir frá því í greininni Til varnar skáldskapnum að hann hafi
fengið bréf þegar fyrsta ljóðabók hans kom út og í því hafi m.a. staðið: „. . .
stundum er ég ekki viss um muninn á kvæði og smásögu, hver er munurinn?"
Og Sigfúsi finnst að hann hefði átt að svara þessu þannig: „Ef þú hefur ekki
gleymt því hvort þú varst að lesa kvæði eða smásögur meðan þú last bókina, þá
er hún ekki þess virði að þú brjótir heilann um hvort í henni séu kvæði eða
smásögur.“ (Tímarit Máls og menningar (3) 1952, 284)
Frásögn Sigfúsar rifjast upp þegar í ljós kemur að EMJ liggur einna þyngst á
hjarta eftir að hann hefur lesið hátt á 3ja þúsund síður af fornum bókmenntum
í nýrri útgáfu að þær skuli ekki stafsettar á samræmdri stafsetningu fornri, án
þess að færa fyrir því nokkur rök hvers vegna ætti að stafsetja þær með þeim
hætti. „Sérhver hefur sína lund“, sagði karlinn sem reið torfstakki og væri lítil
ástæða til að amast við sérvisku EMJ ef hún héldist ekki í hendur við misskiln-
ing hans. Það skal þó skýrt tekið fram að við fjöllum aðeins um fáein atriði í
langhundi hans um stafsetningu og málbreytingar; hér er t.d. ekki vikið að
nýstárlegum hugmyndum um tvíhljóð, mótsagnakenndu orðalagi um beyging-
arkerfi sem virðist stefna í þá veru að breytingar „á einstökum atriðum" þess
„séu í sjálfu sér róttækasti munurinn á ritmáli 13. aldar og 20. aldar" (127) né
heldur er hér fjallað um athyglisverðar hugleiðingar hans um framburð forn-
manna og möguleika okkar á að skilja þá.
I útgáfu okkar skýrum við hvers vegna við kusum að prenta Islendinga sög-
urnar á nútímastafsetningu. Við nefnum 3 meginatriði:
(1) menn vilja lesa sögurnar á þeirri stafsetningu sem þeim er tömust,
(2) samræmd stafsetning forn er jafnan miðuð við málstig 13. aldar en frá
þeim tíma eru fáir textar varðveittir og ekkert heilt handrit íslendinga sagna,
(3) alþýða manna hneigist til að halda að einkenni samræmdrar stafsetningar
fornrar sýni fornmálið eins og það var í árdaga.
I skrifum okkar tökum við sérstaklega fram að samræmda stafsetningin
forna sé „auðlæsileg flestum Islendingum" og sýnum í ofanálag hvað okkur
þykja deilur um nútímastafsetningu eða aðra samræmda stafsetningu á fornrit-
unum lítils verðar með því að vitna í Konráð Gíslason sem biður Jónas í bréfi
að spyrja Grundtvig: „hvort sunnanvindurinn sje í rauninni annað enn norðan-
vindur sem hafi snúið rásinni til norðurs". Þetta hefur farið fram hjá EMJ;
hann hefur ekki skilið eða viljað skilja. Hann ræðir í löngu máli deilur Islend-
inga um samræmda stafsetningu forna og segir að af þeim mætti ráða að „þeir
sem vanir væru nútímastafsetningu ættu í mestu erfiðleikum með að stauta sig
fram úr texta með einhverri „fornri stafsetningu" sem vondir málfræðingar
hefðu fundið upp mönnum til hrellingar.“ (124) Og hann lætur ekki þar við
sitja heldur setur fram sálfræðilega skýringartilgátu á því hvers vegna menn
prenta fornritin á nútímastafsetningu: menn eru „langt fram á efri ár að gera
148