Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Síða 25

Adrepur
munur“(126) að heita má sé á samræmdri stafsetningu fornri og nútímastafsetn-
ingu en í kjölfar þeirrar yfirlýsingar staðhæfir hann að „tvískinnungur“ (128)
felist í því að halda í gamlar orðmyndir í fornum texta, en stafsetja hann á nú-
tímavísu. Þessa sérkennilegu röksemdafærslu er ekki unnt að rekja til annars en
fákunnáttu í málsögu. Aldrei sækja á huga EMJ efasemdir um hvort rétt sé að
miða stafsetningu Islendinga sagna við málstig 13. aldar, enda þótt elsta varð-
veitta handrit sagnanna sé frá því um og eftir 1300 og aðeins fáein brot eldri. Ef
til vill lítur hann svo á að 13. öld sé fæðingaröld Fornmálsins með stórum staf
og greini og þá sennilega frá og með árinu 1200; hann telur a.m.k. sjálfsagt að
gera í lestrarútgáfu Islendinga sagna greinarmun á stuttu 9 og 0 en þessi hljóð
tóku að falla saman um og eftir 1200. Einnig þykir honum sýnt að vilji menn
ekki hrófla við gömlum beygingarmyndum eigi þeir m.a. að bægja frá rithætti
Islendinga sagna stafnum -u- sem táknar stoðhljóðið er tók að skjóta sér inn í
endingar orða um það bil sem margir telja að sagnaritun hafi staðið með mest-
um blóma á síðari hluta 13. aldar. Loks heldur EMJ því fram, að orðræður
sagnamannanna fornu gætu nútímamenn sennilega fyrr skilið en einfaldar setn-
ingar á færeysku, og verður naumast annað af því ráðið en hann sé búinn að
gleyma hljóðdvalarbreytingunni og aðdraganda hennar; bollaleggingar fræði-
manna um tónkvæði eða hrynjandi í fornu máli virðist hann ekki þekkja.
Nema honum sé líkt farið og þeim mönnum sem einu sinni var sagt um:
En þegar menn eru orðnir svo vel að sér í íslenzku, að þeir geta helzt ekki
lesið íslenzkar fornbókmenntir nema með danskri stafsetningu og íslenzkar
nútímabókmenntir nema á ensku, er þá ekki von að spurt sé: hvar eiga þessir
menn heima? (Halldór Laxness. Hvar eiga mennirnir heima. Þjódviljinn 13.
9. 1942).
Undir lok hinnar löngu ræðu sinnar um stafsetningu kemst EMJ að gagn-
merkri niðurstöðu: „. . . engin alþýðleg útgáfa verður verri fyrir það að vera
með lögboðinni stafsetningu íslenska lýðveldisins. En hún verður heldur ekki
hótinu betri fyrir það (. . .) Það er því alrangt að mínum dómi að gera þetta
stafsetningarmál að sáluhjálparatriði . . .“ (128) Við óskum EMJ til hamingju
með niðurstöðuna og lýsum þeirri skoðun okkar að hann hafi komist að henni
fimm síðum of seint um leið og við viljum vekja athygli hans á því áliti sem
fram kemur í tilvitnuðum orðum Halldórs Laxness:
Ég álít, að íslendingasögur og aðrar fornar bækur vorar eigi að gefa út á
tvennan hátt, í fyrsta lagi stafréttar textaútgáfur eða facsimile-útgáfur handa
fræðimönnum og vísinda, og þá ekki síður af ungum en gömlum afskriftum
bókanna; í öðru lagi almenningsútgáfur með stafsetningu þeirrar aldar, sem
uppi er hverju sinni, eins og gert var á öllum fyrri öldum um þessar bækur;
og þannig eigum við á tuttugustu öld að gefa þær út með tuttugustu aldar
151