Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Page 48

Tímarit Máls og menningar
manna á Islandi, sjálfir eiga þeir fyrir höndum að verða embættismenn,
menntun þeirra er forréttindi og lykill að meiri forréttindum. Ef þeim hef-
ur fundist heima í latínuskólanum á Bessastöðum að þeir væru blómi ís-
lenskrar æsku og miklar vonir væru bundnar við þá, er veruleikinn í Kaup-
mannahöfn áfall. I Höfn eru þeir í stöðugum peningavandræðum, þeir eru
fátækir, fáfróðir nýlendubúar sem litið er niður á. Sama viðhorf höfðu
Danir haft til norsku stúdentanna og höfðu til færeysku stúdentanna sem
líka voru nýlendubúar.
Fáfræðin og fordómarnir gagnvart landi og þjóð hafa sært íslensku stúd-
entana og þeir bregðast misjafnlega við. Nanna Olafsdóttir segir um Dana-
hatur Baldvins Einarssonar: „Sjálfur á hann hálfdanskan son, enda segir
hann í bréfi að sér sé hálfilla við hið danska í honum, sé hræddur um að
það spilli hinu íslenzka . . . Skrif Baldvins prentuð og óprentuð eru full af
dæmum um að þjóðarmetnaður hans var eins og opin kvika fyrir hverju
smáatriði sem snerti land og þjóð.“!0
Menn geta brugðist við fjandsamlegu umhverfi með því að þjappa sér
saman, halda sig í sínum hóp. Hópkenndin, það hve háðir stúdentarnir eru
hver öðrum, kemur m.a. fram í „Ur Bréfi frá Islandi, dagsettu 30ta jan.
1835“.11 Þar segir:
Ekki er því að leyna, að mér þótti súrt í brotið, er þið snéruð allir heim frá
mér, og hvurfuð inní hina fögru borg, enn við fórum að losa festar og segl,
og koma framstafni í norður. Mér rann fyrst í hug, hvað það væri bágt að
geta aldrei sjest so margir saman, talast við um það, sem okkur öllum þætti
umvarðandi, og skemmt okkur hvur með öðrum, einsog við höfðum vanist
um hríð . . . Stundum flaug mér líka í hug, að ég væri nú að kveðja veröldina
og allar hennar glaðværðir, og lá við það kæmi inn hjá mér nokkrum kvíða.
Nýir stúdentar koma, sumir eru iðnir og vinnusamir, aðrir drekka sig í
hel, flýja heim undan skuldunum, drekkja sér í síkjum Kaupmannahafnar.
Enn aðrir ílendast. Flestir fara heim að námi loknu eins og sá sem skrifar í
Fjölni, sá sem horfði með söknuði á eftir félögum sínum.
Enn er morgunn í Kaupmannahöfn og lítill hópur íslenskra stráka með
buxurnar gyrtar ofan í ullarsokkana gengur upp í borgina.
Skyldi þetta hafa verið einhvern veginn svona? Kannski - kannski ekki.
Eg hef tínt saman brot, héðan og þaðan, um Kaupmannahöfn Jónasar Hall-
grímssonar og búið til eins konar mynd. Sú mynd er hvorki sannari né
lognari en skáldskapur yfirleitt. Og hvað er eiginlega verið að fara með
þessu? A þessi (tilbúni) „sögulegi bakgrunnur“ að segja okkur eitthvað um
174