Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Page 134

Umsagnir um bækur
FREISTINGAR FRIÐRIKS
Ólafur Jóhann Ólafsson:
Markabstorg guðanna.
Vaka-Helgafell 1988.
Markaðstorg guðanna er saga um glöt-
un. Hún segir frá ungum og óreyndum
manni, Friðrik að nafni, sem leggur
stund á guðfræði í háskólanum eftir
stúdentspróf en heldur síðan til Banda-
ríkjanna að læra heimspeki. Þar kvænist
hann og eignast börn. I gegnum tengda-
föður sinn fær hann starf hjá stórfyrir-
tæki við að þefa uppi iðnaðarleyndar-
mál keppinautanna. Hann öðlast skjót-
an frama í starfinu, en sálarástand hans
og einkalíf verður æ bágbornara. Að
lokum fellur hann í þá freistingu að leka
upplýsingum í hina áttina, frá fyrirtæki
sínu til keppinautanna.
Sjónarhorn frásagnarinnar er Frið-
riks. Hann situr og rifjar upp fyrir sér
liðna atburði og reynir að gera sér grein
fyrir óreiðunni í lífi sínu og finna skýr-
ingar á atferli sínu. 1. og 3. persónufrá-
sögn skiptast á. Lesanda verður það
fljótlega ljóst að hann er alls ekki með
sjálfan sig á hreinu og afstaða hans til
atburða, persóna og umhverfis er iðu-
lega mótsagnakennd.
Fyrstu kynnum Friðriks og verðandi
eiginkonu hans er lýst snemma í bók-
inni (bls. 14-18), en þá eru þau bæði
stúdentar í Boston. Þar er henni lýst
sem töfrandi konu sem ræðir af öryggi
við samstúdenta sína á kaffihúsi um
stöðu nútímalistar. Og þeir hlusta með
aðdáun „og ég sá það á þeim að alla
langaði þá til að sængja hjá henni . . .“
(16). Konan ræðir af fjálgleik um nú-
tímalist og leggur út af súpudósum
Andy Warhols. Þetta er framandi speki
fyrir hinn nýbakaða guðfræðing:
„„Áður fyrr máluðu meistararnir
myndir af Fæðingu Krists og Boðun
Maríu,“ byrjaði hún. „Það var á þeim
tímum, þegar heimurinn nærðist á
trúnni um, að frelsarinn hefði bjargað
sál manna frá glötun og gefið þeim von.
Enginn trúir svona löguðu nú á síðari
hluta tuttugustu aldar. Ekki nokkur lif-
andi maður, hvað svo sem hann kann að
láta út úr sér í margmenni eða á hvíldar-
dögum. Því við erum dósafólk. Og
súpudósin er eins og líkami Maríu fyrir
fæðingu Krists: þunguð af næringu.
Munurinn er aðeins sá, að sálin í okkur
tuttugustu aldar mönnum hefur nú
eignast þann samastað, sem vömbin ein
hafði áður.““ (15-16)
Friðrik á svo eftir að tileinka sér þessi
guðspjöll 20. aldarinnar út í hörgul, en í
lokin leitar hann örvinglaður skjóls í
kirkju til að leita að guði. Þannig er í
bókinni trúarlegur undirtónn. Andstæð
öfl heyja stríð um samvisku Friðriks,
annarsvegar nútímaheimurinn, stór-
borgin, peningavaldið, neysluhyggjan,
hóglífið og fláttskapurinn, hinsvegar
hið hreina og tæra og óspillta Island þar
sem rætur hans liggja og guð sem einn
getur veitt honum sáluhjálp. Friðrik
verður fyrir þremur freistingum, líkt og
260