Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Page 115

vikið fyrir hnitmiðuðum og knöppum
ljóðstíl. I þessum löngu kvæðum setur
skáldið á svið samtal eða eintal þar sem
ein persóna hlustar á aðra sem mælir
fram ljóðið. Þá má einnig neíha að öll
kvæðin hefjast á lausamálsinngangi sem
markar aðstæður og tvö þeirra eru fleyg-
uð prósainnskotum. Hannes nýtir hér
þá tækni sem er algeng t.d. í hetjukvæð-
um Eddu. Það er fljótsagt að þessi löngu
samtalskvæði eru hvert öðru betra, Ijóð-
gáfa Hannesar Péturssonar nýtur sín
mjög vel í þessu formi sem gefur mælsku
og andagift hans byr undir báða vængi.
Fyrsti hluti Eldhyls heitir „Vorgestur“
en sá fáheyrði atburður gerist í júní 1944
í höfuðstað landsins að listaskáldið
góða, Jónas Hallgrímsson, stígur út úr
standmynd sinni og mælir við ungan
dreng sem situr í grasbrekku þar rétt hjá.
Það er varla einber tilviljun að þetta er
um sama leyti og lýðveldið var stofnað
og Jónas er búinn að liggja 99 ár í gröf
sinni þegar þessi langþráði draumur
Fjölnismanna loksins rætist. En Jónasi
líst ekkert á ástandið í Reykjavík. Hann
rekur augun í sandpokavirki sem er-
lendur her hefur reist í krafti hervalds
síns. Allt stingur þetta í augu nú þegar
stofna skal sjálfstætt lýðveldi. Dómur
Jónasar er þungur eins og eftirfarandi
orð hans gefa til kynna:
Nú sitja
síðustu hrafnar landsins
heymarlausir á öxlum
herklaeddra manna
fituþungir
— fóðraðir á þrastareggjum.
(bls. 14-15)
Þegar ástmögur þjóðarinnar hefur hellt
úr skálum reiði sinnar nokkra stund yfir
ástandi heimsmála almennt, fer hann að
virða fyrir sér náttúruna og tekur gleði
sína á ný. Hann dásamar fegurð landsins
eins og í Gunnarshólma forðum:
Og ennþá skín hafið.
öll vötn sem streyma
þangað eru björt.
Og nú blika skógarnir ungu!
(bls. 17)
Kvæðinu lýkur á því að listaskáldið góða
segir: „fyrirheitin gnæfa/úr fjallahnjúk-
um: morgunljósir/turnar/í tignarlegri
röð//Alskært er hjartað/—að öllu sam-
boðið/englum hins fyrsta dags.“
(bls.17). Jónas lifir greinilega í voninni
um að draumarnir um fagurt þjóðlíf
geti ræst þrátt fyrir dökkt útlit. Þetta
nöturlega heimsádeilukvæði snýst því
upp í glæsilegt og innblásið fyrirheita-
ljóð þar sem saman fer upphafin ljóð-
ræn tign og tímaleysi goðsögunnar.
I öðrum og fjórða hluta bókarinnar
eru stök ljóð eins og áður segir. Helstu
yrkisefnin eru kunnugleg úr fyrri bók-
um Hannesar. Hann yrkir um heims-
málin, hverfulleikann, dauðann, trúna
og efann svo nokkuð sé nefnt. Víða er
ort um ógnir sem steðja að mannkyni,
t.d. í ljóðunum „Á hafströndu“ og „Stíg-
ur í snjó“. 1 því fyrrnefnda undrast
skáldið „brothljóðin“ sem berast að eyr-
um þess „norður yfir hafgeiminn“ og í
því síðarnefnda er vissara að feta af gát
um „þessa fjallshlíð sem er okkur kær“
því „bláhvítar hengjur“ bíða átekta —
enginn veit hvenær snjóflóðið fellur. Að
hætti rómantískra skálda notar Hannes
náttúrumyndir til að tjá hverfulleika alls
sem lifir. Sem dæmi um snilldarvel gerð
náttúruljóð með víða skírskotun má
nefna „Síðhaust", „Fjöll sem hvítna“, „Ein-
bátungur“, „Grasagarður“. Þessi ljóð fjalla
einnig öðrum þræði um dauðann. „Ein-
bátungur" er gott dæmi um margrætt ljóð
sem túlka má sem hinstu ferð manns, í
dauðanum eru menn einir á báti.
Nú blánar við sjónarrönd
fyrir svefheyjunum.
Hann leggur
árar í kjöl
TMM 1994:3
113