Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Page 128

skiljanlegs markmiðs, senurnar hafa
engin tengsl önnur við vöruna en þau
tengsl sem vakna af stemningu, af hinu
„dulúðuga“ vægi sem atriðin fá vegna
þess að þau virðast svo gersneydd af
þessum beinu tengslum. Og síðan eins
og til að slengja hinni póstmódernísku
tusku nú almennilega framan í lesendur
lætur höfundur hann nota (framúr-
stefnu-) ljóð Rimbauds sem texta.
„Sérhljóðar“ franska skáldjöfursins
„gefa nægilega fjarlægð frá raunveru-
leikanum til að vekja athygli og áhuga
áhorfandans . . (49) og er þar með
varpað í gildisleysisgröf síðkapítal-
ismans, við getum alveg eins notað (eins
og hefúr verið gert hvað eítir annað;
þetta eru fyrir löngu orðnar gamlar
fréttir) Giotto til að selja hársjampú og
skellt Mondrian (sem kannski erskiljan-
legra) á hvaða kremdollur sem er. Logi
notar allt til að ná „hámarksáhrifum“.
Orð hans og gjörðir gætu ef til vill gert
hann að einskonar framúrstefnulista-
manni sem vinnur handan við línuna
þar sem forsendur hinnar „klassísku"
framúrstefnu giltu. Trú hans á hið algera
gildi nútímans mætti kannski skilja sem
skopstælingu, nú eða þá endurvakningu
eða jafnvel framlengingu á nútímatrú
fútúrismans. Allt þetta væri mögulegt ef
við vissum ekki að Borg er líkt og rit
trúboða hins marg-póst-aða nútíma,
Jean Baudrillards, handan við skopstæl-
ingu, gildismat og gagnrýni: svona er
þetta, það er bara svona og ekkert meira
með það.
En hin kerfisbundna umfjöllun um
hinn póstmóderna veruleika tekur ekki
aðeins til sambands auglýsinganna og
sjálfsverunnar. Sjálf tilvera umhverfisins
er í augum persónanna römmuð inn í
tilvitnanir í aðrar lýsingar á umhverfmu.
Þau horfa á hafið og það er eins og plast-
haf í Fellinimynd (þau muna eftir Skipiti
sigla en hver man ekki eftir hinu ólgandi
plasthafi í Casanova), þau horfa á nátt-
úruna við Þingvelli og dettur fyrst í hug
að Shostakovitsj myndi fúnkera vel sem
bakgrunnstónlist við göngutúr þeirra,
tunglið minnar á grafíkmynd eftir Sig-
urð Guðmundsson, osffv. Þessi „dauði“
rís hæst í lokakaflanum þegar Vaka og
Logi spranga um Þingvelli. í landslagi
sem þegar hefur verið „hámarkað“ (svo
notað sé peningatal) í fagurffæðilegum
tilgangi. Hvert smáatriði á göngu þeirra
er hlaðið listrænni túlkun úr fortíðinni
og það sem þau sjá og finna skynja þau
einungis fyrir tilstilli þessara listaverka.
Reyndar steypa þau þeim öllum saman
í auglýsingu. Það sem ber fyrir augun er
í senn tilvitnun í fýrri skynjanir og efni-
viður í „stemningu“ auglýsinganna;
merkingarlausa sögu um par sem geng-
ur um hraunið í haustlitunum og er ekki
að gera neitt nema að ganga um hraunið
í haustlitunum til þess eins að slá áru
umhverfis vöru sem hefur ekki neitt
með hraun né haustliti að gera. Og þegar
þau á þessari haustgöngu finna gervilóu
sem kvakar dirrindí, fara allar túlkunar-
bjöllur af stað. Maður veit að það er
verið að segja eitthvað um dauða nátt-
úrunnar og um endalok náttúruvið-
miðsins í listum. Maður veit að það er
verið að segja eitthvað um að við því hafi
tekið viðmið sem byggt er á menningar-
neyslu: á bíómyndaglápi, teiknimynda-
sögum, sjónvarpi, skáldsagnalestri og
listasögunámi. Allar vangaveltur um
hvort eitthvað ekta sé lengur til, hvort
það séu til einstaklingar sem raunveru-
lega eru þeir sjálfir, hvort það séu til tré
sem eru raunveruleg tré, hvort við lifum
yfirleitt einhvers konar raunverulegu
lífi, sýnast kristallast í þessari batterís-
knúnu lóu. En það sorglega er að rnanni
er alveg sama. Líkt og textinn sjálfur
leggur lesandinn ekkert mat á þetta,
þetta er bara svona.
Sjálft tungumálið einkennist af ná-
126
TMM 1994:4