Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.2008, Síða 24

Föstudagur 28. nóvember 200824 Fókus
u m h e l g i n a
Glæpasagan með öllu sem henni til-
heyrir; morðum, ofbeldi, spillingu,
vændi, dópi og sukki hefur notið
gríðarlegrar lýðhylli í gegnum tíðina
og hún hefur verið einn af burða-
rásum afþreyingarmenningarinn-
ar í bíó, bókum og sjónvarpi. Hún
hefur þó ekki þótt neitt sérstaklega
merkileg bókmenntagrein og þeir
höfundar sem leggja sig niður við
að skrifa reyfara hafa ýmissa hluta
vegna yfirleitt verið settir skörinni
neðar en aðrir. Reyfararnir voru líka
ekki neitt sérstaklega fínn pappír, í
bókstaflegri merkingu, eins og sást
best á blómatíma hennar í Banda-
ríkjunum í kringum 1940 þegar þeir
voru prentaðir á lélegan pappír og
voru kenndir við „pulp“. Kiljan var
sú umgjörð sem þótti sæma reyf-
urunum best og þrátt fyrir ótvíræða
hæfileika voru höfuðpáfar greinar-
innar, þeir Dashiell Hamett og Ra-
ymond Chandler, hálfgerðar horn-
kerlingar í bókmenntaheiminum og
ætla má að yrkisefnið og almennar
vinsældir bókanna hafi ráðið miklu
þar um. Bækur sem eru boðlegar
sauðsvörtum almúganum geta varla
verið bókmenntir. Eða hvað?
Í upphafi var morðið
en lítill áhugi
Íslenskar glæpasögur urðu að tísku-
bólu undir lok síðustu aldar og fyr-
irferð þeirra á íslenskum bókamark-
aði er slík að ýmsum ofbýður. Ekki
síst þeim sem telja reyfara í eðli sínu
ómerkilegan skáldskap. Uppgangur
íslensku glæpasögunnar á síðustu
árum er öðrum fremur Arnaldi Ind-
riðasyni að þakka en í kjölfar þess
að hann rauf múrinn og fór að selj-
ast í bílförmum runnu aðrir krimm-
ahöfundar á blóðbragðið. Þrauta-
ganga íslenska krimmans, sem lauk
með ríkulegri uppskeru Arnaldar
og fleiri höfunda, er þó býsna löng.
Krimminn hefur þó verið að gerjast
í íslenskum bókmenntum um ára-
tugaskeið. Íslenskur Sherlock Hol-
mes skaut til dæmis upp kollinum
árið 1910 og árið 1926 kom íslenska
leynilögreglusagan Húsið við Norð-
urá eftir Guðbrand Jónsson út. Árið
1978 kynnti Gunnar Gunnarsson
lögreglumanninn Margeir til sög-
unnar í bókinni Gátan leyst og fylgdi
henni eftir með Margeiri og spaug-
aranum ári síðar. Gunnar hefur nú
snúið aftur á refilstigu glæpasög-
unnar en hann sendi nýlega frá sér
reyfarann Af mér er það helst að
frétta...
Nennir ekki löggum og bófum
„Ég réðst í að skrifa þessa bók vegna
fjölda áskorana,“ segir Gunnar.
„Meiningin var að þetta yrði hefð-
bundinn reyfari en missti áhugann
á því þannig að þetta varð að ein-
hvers konar leit að glæpamannin-
um í mínu eigin hjarta. Sagan fjallar
um mann sem er hrakinn út í horn
vegna eigin heimsku og skulda og
eina leiðin út úr þessu að hans mati
er að fremja morð.“
Af mér er það helst að frétta...
segir frá fréttamanni sem hefur rót-
að sér í slíkar skuldir og vandræði að
honum finnst öll sund lokuð. Hálf-
bróðir hans bendir honum á auð-
velda leið út úr vandanum en til
þess að losa sig þurfi hann aðeins
að drepa eitt stykki „skíthæl“. Gunn-
ar fetar því allt aðrar slóðir í glæpa-
skáldskap sínum nú en hann gerði
á síðustu öld þegar hann skrifaði
hefðbundnar löggusögur. „Arnald-
ur og þeir eru flottir en ég er ekki
mjög spenntur fyrir löggum og bóf-
um. Finnst það eiginlega frekar leið-
inlegt,“ segir Gunnar og bætir því við
að alvöruglæpir séu nefnilega þess
eðlis að þeir komist ekkert endilega
alltaf upp.
Með því að velja sér sjónarhorn
manns sem íhugar að fremja morð
fær hann óneitanlega meira svig-
rúm en í lögreglusögu þar sem kraf-
an um að löggan uppfylli skyldur
sínar og leiði málin til lykta í bókar-
lok er ekki til staðar.
Breyttir tímar
Þegar Margeir glímdi við sín saka-
mál fyrir þremur áratugum þótti
íslenskur raunveruleiki ekki bein-
línis renna styrkum stoðum und-
ir íslenskar glæpasögur. Þetta þyk-
ir hins vegar ekki svo galið lengur
enda er sollurinn í Reykjavík kom-
inn á heimsmælikvarða með op-
inskárri umræðu um klám, vændi,
nektardans, dóp, handrukkara, kyn-
ferðisafbrotamenn og meinta land-
læga spillingu sem gerjast í neðstu
lögum samfélagsins og teygir sig
upp í hæstu hæðir, eða niður, allt
eftir því hvernig á það er litið. Gunn-
ar er í þeirri sérstöku stöðu að hafa
reynt við reyfarann í saklausri fortíð-
inni og ruddalegum samtímanum.
Hann segist ekki hafa verið þjakaður
af glæpaleysi og sakleysi þjóðarinn-
ar þegar Margeir var upp á sitt besta
en þó sé hann vissulega að skrifa sig
inn í allt annan veruleika núna.
„Þetta er gersamlega breytt þjóð-
félag og breyttur hugsunarháttur,
þess vegna fór ég að fikta við þetta
aftur. Í starfi mínu er ég fréttamað-
ur og mér finnst það algerlega heill-
andi en stundum langar mann að
hafa fréttaskýringuna svolítið dýpri
og kannski var ég að semja svoleiðis
fréttaskýringu. Skoða það sem er að
baki fréttunum,“ segir Gunnar sem
er einn af umsjónarmönnum Speg-
ilsins í Ríkisútvarpinu.
„Mér fannst ekkert erfitt að skrifa
sögurnar um Margeir en þá var
kannski samfélagið ekki alveg mót-
tækilegt fyrir svona frásögnum af
afbrotum. Almenn hversdagsleg af-
brot voru kannski aðallega einhver
fyllirísvitleysa en eins og við vit-
um nú eru miklu alvarlegri glæpir
framdir. Þegar rannsóknarnefndir
taka til starfa eftir þetta bankahrun
mun til dæmis margt sérkennilegt
koma í ljós.“
Margeir ekki dauður
úr öllum æðum
Þegar Gunnar er spurður hvort
hann hafi ekki viljað tefla Margeiri
fram á nýjan leik segir hann það
vissulega hafa kitlað. „Hann er nú
eiginlega lifnaður við og honum
bregður aðeins fyrir í þessari bók.
Hann er kominn á eftirlaun og er
orðinn veiðivörður. Mig langar að
hafa hann áfram í næstu bók,“ segir
Gunnar sem er þegar farinn að huga
að framhaldinu. „Þetta er einhvers
konar ávani og það er ekki hægt að
hætta,“ segir Gunnar og bætir við að
hann geri ráð fyrir að fara í aðrar átt-
Picasso ræddur
Helgi Þorgils Friðjónsson, myndlistarmaður og
sýningarstjóri sýningarinnar Picasso á Íslandi í listasaFni
Árnesinga í Hveragerði, ræðir við gesti um sýninguna og
skapar umræður meðal þeirra um verkin og markmið
sýningarinnar á sunnudaginn. spjallið hefst klukkan 15.
Hinn heimsfrægi píanóleikari,
Philip Jenkins, leikur sem gest-
ur Tríós Reykjavíkur, ásamt Guð-
nýju Guðmundsdóttur fiðluleikara
og Sigurgeiri Agnarssyni selló-
leikara, á tónleikum í Hafnarborg
á sunnudaginn. Yfirskrift tónleik-
anna er Klassík við kertaljós og á
efnisskránni verður dúett fyrir fiðlu
og selló eftir Joseph Haydn, són-
ata fyrir fiðlu og píanó eftir Robert
Schumann og píanótríó í B-dúr eft-
ir Franz Schubert.
Philip Jenkins er mörgum Ís-
lendingum að góðu kunnur en
hann starfaði á Akureyri um tíma
snemma á áttunda áratug síðustu
aldar. Seinna varð hann prófessor
við Royal Academy of Music í Lond-
on og yfirmaður píanódeildar við
Royal Scottish Academy of Music
í Glasgow, en kennir nú við hinn
virta Guildhall School of Music í
Lundúnum. Philip er mjög eftir-
sóttur kennari og heldur reglulega
mastersnámskeið í Evrópu, Banda-
ríkjunum og Austurlöndum fjær.
Tríó Reykjavíkur kemur nú fram
nítjánda árið í röð í samvinnu við
Hafnarborg, menningar- og lista-
miðstöð Hafnarfjarðar. Á þessum
tíma hefur tríóið haldið marga tugi
tónleika í Hafnarborg, frumflutt
fjölda nýrra verka auk þess að gefa
áheyrendum sínum ávallt kost á að
heyra hin hefðbundnu verk gömlu
meistaranna. Tríóið var stofnað
árið 1988 af Halldóri Haraldssyni
píanóleikara, Guðnýju Guðmunds-
dóttur og Gunnari Kvaran sellóleik-
ara. Seinna tók Peter Maté píanó-
leikari við af Halldóri. Á ferli sínum
hefur tríóið komið fram á fjölmörg-
um tónleikum víða. Hljóðritanir
með leik tríósins hafa verið leiknar
víða á evrópskum útvarpsstöðvum.
Góður gestur spilar með Tríói Reykjavíkur um helgina:
Heimsfrægur píanóleikari í Hafnarborg
Fjölskyldu-
Friður
Opin listsmiðja og notaleg samveru-
stund fyrir börn og fullorðna verð-
ur í Viðeyjarstofu á sunnudaginn
frá klukkan 14 til 17. Í smiðjunni er
unnið út frá friðarsúlu Yoko Ono og
orðunum „Hugsa sér frið“ sem áletr-
uð eru á 24 tungumálum á súluna.
Þátttakendur velja sér setninguna á
einu tungumáli og festa hana á hvít
kerti sem verða á staðnum. Umsjón
með listsmiðjunni hefur Alma Dís
Kristinsdóttir hjá Listasafni Reykja-
víkur og um þrjúleytið mun Gunnar
Hersveinn heimspekingur mæta
í smiðjuna og fjalla um hugtak-
ið „Imagine Peace“. Ferjutollur og
þátttökugjald er 800 krónur fyrir full-
orðna og 400 krónur fyrir börn.
inn og út
með hlyni
Hlynur Hallsson skoðar sýninguna
Út / Inn með gestum, segir frá til-
urð hennar og fyrri verkum sínum
í Hafnarhúsinu á sunnudaginn
klukkan 15. Síðan verður gengið
í verslanir og þjónustufyrirtæki
sem taka þátt í verkefninu. Sýning
Hlyns felur í sér að sýna verk úr
safneign Listasafns Reykjavíkur í
nýju og óhefðbundnu umhverfi
og á sama tíma að varpa nýju
ljósi á viðtekna hluti allt í kring-
um okkur og stilla þeim upp sem
safngripum innan veggja safnsins.
Verkin sem Hlynur hefur valið úr
safneigninni eru fjölbreytt; allt
frá öndverðri síðustu öld til okkar
daga og eru eftir listamenn allt frá
Gunnlaugi Blöndal til Gjörninga-
klúbbsins.
með börnin
á saFnið
Rakel Pétursdóttir safnafræðing-
ur verður með leiðsögn fyrir alla
fjölskylduna um sýninguna Ást
við fyrstu sýn í Listasafni Íslands
á sunnudaginn. Hér geta því bæði
börn og fullorðnir komist í kynni
við einstök verk eftir marga helstu
listamenn Vesturlanda á 20. og 21.
öld. Í tilefni aðventunnar mun Rakel
skoða sérstaklega verk franska mál-
arans Georges Rouault og þýska
myndhöggvarans Stephans Balken-
hol. Tilvalin samverustund fyrir alla
fjölskylduna til að fá útrás fyrir sköp-
unarþörfina og búa til jólakort eða
jólaskraut á jólatréð á Vinnustofu
barna á jarðhæð. Leiðsögnin hefst
klukkan 14.
Meistari að
störfum Philip
Jenkins á glæsilegan
feril sem píanóleikari.
MYND SigtrYggur Ari
Fréttamaðurinn gunnar gunnarsson úr
Spegli Ríkisútvarpsins skrifaði tvær
glæpasögur um lögreglumanninn Mar-
geir fyrir þremur áratugum, löngu áður
en glæpasögur úr íslenskum veruleika
þóttu gjaldgengar á bókamarkaði. Hann
snýr nú aftur á fornar glæpaslóðir í ger-
breyttu umhverfi. Glæpasagan er orðin
að tískufyrirbæri á Íslandi og raunveru-
leikinn er orðinn harðari og grimmari
þannig að ekki skortir reyfarahöfunda
yrkisefnin ólíkt því sem var þegar Mar-
geir fór á stúfana. Gunnar hafði þó ekki
áhuga á því að skrifa lögreglusögu og
segir í bókinni Af mér er það helst að
frétta... frá fréttamanni sem hyggst leysa
öll sín vandamál með því að fremja morð.
Samtímaspegill
glæpasögunnargunnar gunnarsson nýtir sér vinnu sína sem fréttamaður til þess að kryfja samtímann í glæpasögu
sem hann segir að megi kalla dýpri
fréttaskýringu.