Frjáls verslun - 01.11.2014, Blaðsíða 38

38 FRJÁLS VERSLUN 11 tbl. 2014
Árin í kjölfar fjármála ­hrun sins 2008 voru íslenskum efnahag erfið,“ segir Ragnar
Árnason. „Fjármálaáfallið hlaut
auðvitað að minnka íslenska
þjóðarframleiðslu tímabundið.
Efnahagsstefna sú, sem fylgt var
frá árinu 2009, gerði hins vegar
illt verra. Hinar stórkostlegu
skatta hækkanir, gjaldeyrishöftin
og fjandsamleg stefna stjórn­
valda í garð atvinnuveganna
drógu bæði mátt og vilja úr at­
vinnulífinu með þeim afleiðingum
að dýpt og lengd kreppunnar
urðu miklu meiri en efni stóðu til.
Peningastefna Seðlabankans,
sem í aðalatriðum var sú sama
og fyrir hrun, bætti ekki úr skák.
Gríðarleg skuldsöfnun ríkisins,
sú langmesta í Íslandssögunni,
hélt áfram óslitið allt fram til
ársins 2013 og mun veikja efna­
hag þjóðarinnar og hagstjórnar­
svigrúmið til frambúðar.
Með nýrri ríkisstjórn frá árinu
2013 var að nokkru leyti breytt
um efnahagsstefnu. Skiptir
þar mestu að hin fjandsam­
lega afstaða til atvinnuvega og
fyrirtækja var aflögð, hallarekstri
ríkissjóðs hætt og skattar lækk­
aðir lítillega og fyrirheit gefin
um áframhaldandi lækkanir.
Hins vegar var ekki hróflað við
gjaldeyrishöftunum og peninga­
stefna Seðlabankans hélt áfram
óbreytt.“
Ragnar segir að þegar á
heild ina er litið sé ekki unnt að
segja að þáttaskil hafi orðið í
efnahagsstefnunni. „Enn er í
aðalatriðum fylgt efnahagsstefnu
hárra skatta, gjaldeyrishafta,
miðstýringar og óviðeigandi
peningastefnu sem fyrri ríkis­
stjórn mótaði. Breytingar hafa
verið gerðar til batnaðar en þær
eru enn of fáar og smáar.
Engu að síður varð góður
hagvaxtarkippur á árinu 2013.
Afar líklegt er að hann hafi að
hluta stafað af aukinni bjartsýni
fyrirtækja og heimila vegna
kosn inganna og nýrrar ríkisstjórn­
ar. Þvert ofan í opinberar spár
virðist hafa dregið úr þessum
hagvexti á árinu 2014. Kemur
þar ugglaust margt til, þ.á m.
erfitt efnahagsástand í Evrópu.“
Það sem ræður þó úrslitum
að áliti Ragnars er að hag stjórn­
ar mistökin hafa haldið áfram.
„Seðla bankinn fylgir enn rangri
peningastefnu. Hann hefur
haldið stýrivöxtum sínum langt
yfir verðbólgu, þannig að raun­
vextir hafa verið mjög pósitífir
og mörgum sinnum hærri en hjá
erlendum keppinautum íslenskra
fyrirtækja, og hann hefur leyft
gengi krónunnar að styrkjast án
innistæðu í utanríkisviðskiptun­
um alveg eins og á árunum fyrir
2008. Þessi stefna hefur minnk­
að fjárfestingar í atvinnulífinu,
dregið úr útflutningi, aukið
innflutning og minnkað hagvöxt.
Þá eru skattar enn skaðlega háir
og gjaldeyrishöftin halda áfram
að sjúga máttinn úr atvinnulífinu.
Fyllsta ástæða er til að hafa í
huga að gjaldeyrishöftin brengla
uppbyggingu atvinnulífsins þann­
ig að áhrif þeirra safnast upp og
valda vaxandi tjóni eftir því sem
lengra líður.
Segja má að Seðlabankinn hafi
sjálfur þegar viðurkennt mistökin
í peningastefnunni. Vaxtastefna
sú sem hann hefur fylgt byggðist
á spá hans um nær 3% hagvöxt
árinu 2014. Gangi það eftir sem
nú eru horfur á, að hagvöxturinn
á árinu 2014 verði aðeins 1­2%,
er því ljóst að peningastefna
bankans hefur verið alltof að ­
halds söm að hans eigin mati.
Ísland er harðbýlt land. Það er
nógu erfitt að halda uppi góðum
lífskjörum í landinu þótt vand­
inn sé ekki margfaldaður með
síendurteknum og nánast kerfis­
bundnum hagstjórnarmistökum.
Ástæða er til að grafast fyrir um
orsök þessara mistaka svo að
þau verði unnt að leiðrétta svo
þau verði okkur ekki til trafala í
framtíðinni.“
TexTi: Svava JónSdóTTir
RAGNAR ÁRNASON
– prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands
EFNAHAGSMÁL
Áframhaldandi mistök í efnahagsstjórn
„Enn er í aðalatriðum
fylgt efnahagsstefnu
hárra skatta, gjaldeyris ­
hafta, miðstýringar og
óviðeigandi peninga ­
stefnu sem fyrri ríkis ­
stjórn mótaði. Breyting ­
ar hafa verið gerðar til
batnaðar en þær eru enn
of fáar og smáar.
álitsgjafar