Frjáls verslun - 01.11.2014, Blaðsíða 61

FRJÁLS VERSLUN 11 tbl. 014 61
inga markaðssjóða, endurhverf viðskipti
og verð bréfalán milli fjármálastofnana og
útgáfa eignatryggðra verðbréfa.
Ógn og kerfisáhætta?
Margir eru á því að skuggabanka starf semi
sé nú ein helsta ógn við fjármála stöð ug ­
leika í heiminum. Einn þeirra er banka stjóri
Englandsbanka, Mark Joseph Carney, sem
hefur varað við þessari starf semi. Hann
er sömuleiðis yfir maður Fjár mála stöð ug ­
leikaráðs (Financial Stability Board) sem
birti nýlega skýrslu þar sem fram kemur
að skugga banka starfsemi hafi vaxið hratt
síðastliðin ár og fyrir tveimur árum hafi hún
numið helm ingi af öllu bankakerfi heimsins.
Mark Carney segir skuggabönkum geta
fylgt aukin skuldsetning og eigna verð ­
bólga, að skuggabankar séu undir litlu
eftir liti og þeim fylgi mikil kerfisáhætta.
Þensla eða hrun í þessum heimi hafi bæði
bein og óbein áhrif á aðra banka­ og fjár ­
málastarfsemi. Eftir því sem tengsl skugga ­
bankanna við bankakerfið verði meiri
auk ist kerfisáhættan á fjármála mark aði.
Því verði að breyta leikreglunum og auka
eftirlit til þess að tryggja öryggi.
Íslenskir skuggabankar
Fjármálaráðherra skipaði á vormánuðum
2014 nefnd sem m.a. er ætlað að kortleggja
skuggabankakerfið á Íslandi. Í greinargerð
sem kom út í október kemur fram að von
sé á tillögum til lagabreytinga hvað þetta
varðar. Meðal annars á fjár fest ingar heim ­
ildum lífeyrissjóða. Bæði Seðla bankinn
og Fjármálaeftirlitið fjölluðu um skugga ­
bankastarfsemi á þessu ári og sendu frá sér
yfirlýsingar og greinar gerðir og ljóst að á
þessum bæjum er skugga banka starfsemi til
skoðunar.
Vegna gjaldeyrishaftanna eru íslenskir
fjárfestar knúnir til að fjárfesta innanlands
og leita í síauknum mæli í eignatryggða
fjármögnun. Viðskipti með skuldabréf hafa
auðvitað tíðkast um langa hríð á Íslandi en
þau hafa stóraukist síðustu misseri.
Á Íslandi eru sjóðir og félög, fjármögnuð
af lífeyrissjóðum. Þeir hafa lánað fé í
formi skuldabréfa til meðalstórra félaga
og fyrirtækja. Þessi starfsemi hefur því
stuðlað að mikilvægum fjárfestingum á
erfi ðum tímum, sem hefur skilað sér út í
atvinnulífið, auknum hagvexti og vonandi
bættri afkomu lífeyrissjóðanna.
Skráðar skuldabréfaútgáfur fagfjárfesta­
sjóða og fasteignafélaga frá árinu 2012
nema um 114,5 milljörðum króna. Ónýtt
heimild samkvæmt samþykktum útgef ­
endanna nemur 22,6 milljörðum króna.
Hlutafjárframlag lífeyrissjóðanna nemur
nú 7,7 milljörðum króna en líf eyrissjóðirnir
hafa skuldbundið sig til að leggja fram allt
að 11,3 milljarða króna í hlutafé. Þetta
gefur kannski einhverja mynd um umfang
skuggabankastarfsemi á Íslandi.
Margir sérfræðingar telja að þessi starf ­
semi geti skapað þenslu og kerfis hættu.
Skuggabankarnir hafa ekki aðgang að
seðlabanka sem lánveitanda. Því er enginn
þriðji aðili, eins og ríkið, sem er ætlað að
hlaupa til og bjarga ef allt siglir í strand.
Skuggabankar eru því viðkvæmari fyrir
áföllum í fjármálakerfinu og um þá gilda
ekki sömu reglur varðandi eigið fé og laust
fé og aðra og hefðbundna banka.
Dæmi: Gert er tilboð í verslunar hús næði
upp á tvo milljarða. Sjóðstýringar fyrir tæki
sér um tilboðsgerðina fyrir hönd fjárfest ­
ingasjóðs. Átta íslenskir líf eyrissjóðir
leggja til fé, samtals tvo milljarða, mis ­
munandi eftir áhuga og stærð sjóða.
Líf eyris sjóðirnir fá síðan í staðinn skulda ­
bréf með 4­5% verðtryggðum vöxt um
og hlutabréf í fjárfestingasjóðnum sem
orð inn er eigandi húsnæðisins. Almenn
ávöxtun ræðst svo af þróun markaðsvirðis
eign arinnar eða leiguverðs.
Það sem getur t.d. talist skugga­
bankastarfsemi er starfsemi
peningamarkaðssjóða, endur­
hverf viðskipti og verðbréfalán
milli fjármálastofnana og útgáfa
eignatryggðra verðbréfa.
1. Eru skuggabankar ógn eða
hvati í íslensku fjármálalífi?
Hugtakið skuggabanki getur átt
við margs konar starfsemi sem
getur haft jákvæð sem neikvæð
áhrif á virkni og áhættu á
fjármálamarkaði. Í grunninn
er þó um að ræða starfsemi
sem er sambærileg þeirri sem
bankar sinna, þ.e.a.s. ígildi
innlána­ og útlánastarfsemi.
Að undanförnu hefur verið
lögð aukin áhersla á framvirkt
eftirlit með bönkum og harðari
kröfur verið settar um magn
og gæði eiginfjár og laust fé.
Auknar kröfur, til að tryggja
öryggi fjármálakerfisins og
styrkja viðbúnað við áföllum,
hafa lítinn tilgang ef miðlun
fjármagns flyst í stórum stíl úr
hinu eiginlega bankakerfi yfir
í skuggabankakerfi þar sem
eftirlit með starfseminni er lítið
sem ekkert.
Ýmiss konar skuggabanka ­
starf semi hefur verið við lýði
um langt skeið og oft með
góð um árangri fyrir fjárfesta
og „lántaka“. Ýmiss konar
verðbréfun getur til að mynda
hentað fagfjárfestum sem eru
í stakk búnir til að veita selj ­
endum verðbréfa virkt að hald
og beint eftirlit. Það er því ekki
hægt að segja að skuggabankar
séu almenn ógn við fjár mála kerf ­
ið, sérstaklega ekki ef um fang
starfseminnar er tak markað.
Fjármálakerfinu getur engu
að síður staðið ógn af hröðum
Skuggabankar ekki almenn
ógn við fjármálakerfið
Jón Þór Sturluson, aðstoðarforstjóri
Fjármálaeftirlitsins:
Ýmiss konar skuggabankastarfsemi hefur verið við
lýði um langt skeið og oft með góðum árangri fyrir
fjárfesta og „lántaka“.