Frjáls verslun - 01.11.2014, Blaðsíða 68

68 FRJÁLS VERSLUN 11 tbl. 2014
„Ég hef sagt að þegar ég horfi á Siglufjörð
framtíðarinnar þá þurfum við að hafa
samfélag – og þetta á ekki bara við um
Siglu fjörð heldur öll þessi litlu pláss út
um allt – með ákveðna breidd. Það þarf
ákveðna breidd í mannlífi, ákveðna breidd
í menntun og ákveðna breidd í störfum.
Þannig býrðu til starfsemi og fólk sem
styður allt hvað við annað. Þá dafnar
menn ingin og ný tækifæri verða til. Fram
spretta frumkvöðlar sem draga til sín fólk
sem farið hefur víða og menntað sig. Trú
mín er sú að lítið samfélag eins og Siglu­
fjörður geti eignast breidd þar sem gamli
sjávarútvegurinn er ennþá burðarás, en
með honum dafni ferðaþjónusta og svo
önnur starfsemi, í þessu tilfelli líftækni, og
þannig getir þú búið til lítið samfélag með
meiri stöðugleika og sem á sér framtíð.
Einhæfni í atvinnulífinu, sama hvernig
hún er – algengast í þorpunum er að það
sé sjávarútvegur – gerir það að verkum að
allir tala sama tungumálið og tala hver við
annan um sömu hlutina og festast þannig
inni í einhverjum farvegi. Þetta er eitt af
stóru vandamálunum sem landsbyggðin
glímir við. Einhæfnin er svo mikil að hún
tekur við öllum sveiflum sjávarútvegsins,
hvort heldur er upp eða niður, og er ofur ­
viðkvæm fyrir öllum breytingum innan
atvinnu greinarinnar, t.d. í kvótamálum.
Ég bara trúi því að það sé hægt að byggja
upp í þessum samfélögum aukna breidd
og draga inn í það betur menntað og betur
launað fólk. Ef starfsemin sem samfélagið
byggist á er hins vegar þannig að hún kallar
á lágan kostnað þá þýðir það að launin eru
lág og fyrir bragðið verða útsvarstekjur
sveitarfélagsins lágar. Fólkið eyðir litlu í
samfélaginu vegna þess að það hefur ekki
mikið milli handanna. Það þýðir ekkert
að vera með skemmtistaði eða einhverja
annars konar afþreyingu vegna þess að
fólk hefur ekki kaupmátt til að sækja slíka
staði. Ef hins vegar er búinn til grunnur þar
sem stærsti hluti íbúanna hefur það betra
og hefur menntun til að hafa víðsýnina til
að byggja upp enn frekar þá held ég að
slík þorp geti verið mjög samkeppnishæf
í lífsgæðum við stærri bæi eða borgir. Það
er nefnilega fjöldi fólks tilbúinn að búa á
slíkum stöðum ef þessir þættir, til viðbótar
við skólamál, leikskólamál, umhverfismál
og afþreyingu, eru í lagi.“
FoRsjáRhyggjan tekuR yFiR
Róbert ólst upp í Siglufirði eftir að síldin
fór og stöðnun tók við, kannski ekki
ósvipað ástand og ríkti þar um það leyti
sem Róbert réðst í uppbygginguna.
„Það er nú bara þannig að þegar sam ­
félög verða fyrir áföllum á borð við það
sem Siglfirðingar urðu að taka á sig eftir
síldarhrunið þá fækkaði fólki hratt, tiltrúin
á samfélagið var lítil, bankarnir sátu uppi
með fjöldann allan af eignum sem grotn­
uðu niður vegna þess að fáir voru til að
taka við. Fjármálakerfið var ekki tilbúið
að lána meira hérna enda að afskrifa
mikla fjármuni. Og jafnvel þótt menn hér
væru með hugmyndir og vilja (og munum
að þá var ekkert kvótakerfi) þá var ekki
þor eða áhugi á að leggja fjármuni inn í
samfélag sem svona var komið fyrir. Þar af
leiðandi fóru margir sem gátu það en hinir
sem eftir urðu voru að pjakka áfram með
tiltölulega bágan efnahag. Þetta leiðir af
sér að hlutirnir grotna niður en það sem
verra er; fólk fer að trúa því að öðrum
sé betur treystandi en því sjálfu, að t.d.
stjórnmálamönnunum sé betur treystandi
í flestum málum. Forsjárhyggjan tekur
yfir og fólk fer að gera kröfur til annarra
en sjálfs sín. Það fer að gera kröfur til
sveitarfélagsins, það fer að gera kröfur
til ríkisvaldsins og þá eru menn komnir
á hættu lega braut ef öðrum er betur
treystandi fyrir framtíð barnanna þinna og
barna barna en þér sjálfum. Þegar ég svo
upplifði, búandi úti í Phoenix í Arizona,
hrunið hér 2008 eða öllu heldur afleiðingar
þess, þá sá maður aftur einkennin. Þetta
var allt öðrum að kenna, bankamönnunum
að kenna og enginn leit í spegil og spurði
sig: Gerði ég eitthvað rangt?
Og aftur kallaði þetta fram svipaða hluti
og í síldarhruninu, nefnilega fo rsjárhyggju.
Fram koma stjórnmálamenn sem telja sig
betur færa til að hugsa fyrir almenning en
almenningur sjálfur. Af þessu hef ég haft
áhyggjur vegna þess að þetta frelsi sem
okkur er gefið er ofboðslega vandmeðfarið.
Ég hef stundum sagt að þeir, sem ég er
hræddastur við, séu ekki vinstrisinnað fólk
sem trúir á forsjárhyggjuna heldur þeir sem
misnota frelsið sem okkur er gefið vegna
þess að þeir sem misnota frelsið eiga það
til að afvegaleiða fólk sem verður til að
það leitar í forsjárhyggjuna. Það verður
að ganga hægt um gleðinnar dyr, líta ekki
á frelsið sem sjálfsagðan hlut og að þú
getir bara tekið að vild en ekki gefið. Það
er ekkert gefið að þú hafir þetta frelsi því
ef þú gengur of langt kemur fólk og segir:
Sjáið, hann er að misnota frelsið, honum
er þar af leiðandi ekki treystandi og við
skulum kjósa yfir okkur forsjárhyggju.
Þetta var svolítið staðan hérna í Siglufirði
þegar síldin hvarf og þótt ekki væri hægt
að kenna neinum um var það nú samt svo
að fólk missti trúna á einkaframtakið og
gaf sig forsjárhyggjunni á vald. Þetta á um
sumt líka við núna þar sem maður horfir á
úr fjarlægð og er ekki í miðri hringiðunni.
Kannski er auðvelt fyrir mig að segja
þetta – að setjast í eitthvert dómarasæti úti
í heimi vegna þess að hrunið skaðaði mig
ekki en svona sé ég þetta. Þannig að þegar
við erum að fjárfesta, eins og í þessum
innviðum Siglufjarðar, lít ég svo á að við
séum að fjárfesta inn í lengri framtíð, að
stærstum hluta með okkar eigin fé sem
allt beinist að því að næstu kynslóðir taki
við þessu og njóti, njóti þess þannig að
ávöxtunarkrafan teljist eðlileg þó að hún
sé ekki með hætti sem venjan er en hún er
þannig að umhverfið á að þola hana og hún
á að vera ásættanleg fyrir þá sem lagt hafa
fé í þessa uppbyggingu.“
smábátahöFnin hjaRta
veRkeFnisins
Róbert segir að sé litið á þessi tvö verkefni
sem hann einbeiti sér að megi sjá að hann
er enginn sérstakur áhugamaður um ferða ­
þjónustu. „En ég taldi mig strax árið 2007
sjá breytingarnar og hvað væri að gerast
í þeirri grein. Ég gerði mér að vísu enga
grein fyrir því að um milljón ferðamenn
myndu koma til Íslands nokkrum árum
síðar en ég sá tækifæri í því að gera
ákveðna ferða þjónustuhugmynd í Siglufirði
að veru leika. Þetta er ekkert sem ég hef
lesið mér til um í fræðibókum heldur sótt
í það sem ég hef séð á ferðum mínum.
Ég hef tekið eftir því að ferðamenn t.d. í
Banda ríkjunum, Mexíkó og víðar hópast
iðulega saman í kringum hafnir. Þar eru
sportbátahafnir mjög vinsælar og það hafa
verið byggð hótel í kringum þær vegna þess
að þarna er eitthvað að gerast. Það er hreyf ­
ing í kringum þær og fólk flykkist að þeim.
Sportfiskimenn eru að fara út og koma
aftur með sverðfisk eða túnfisk til hafnar
eins og sjá má víða í Mexíkó. Ég fór þess
vegna að hugsa með mér að þetta þyrftu
Þegar ég svo upplifði, búandi úti
í Phoenix í Arizona, hrunið hér
2008 eða öllu heldur afleiðingar
þess þá sá maður aftur einkennin.
Þetta var allt öðrum að kenna,
bankamönnunum að kenna og
enginn leit í spegil og spurði sig:
Gerði ég eitthvað rangt?
maður ársins