Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2010, Síða 4

BJöRN ÆGIR NoRðFJöRð oG ÚLFHILDUR DAGSDÓTTIR
4
ankomnar gefi nokkra vísbendingu um kvikmyndaheiminn sem er að
finna handan lögsögunnar og um leið tækifæri til að skoða kvikmynda-
menningu okkar í breiðara samhengi.
Björn Ægir Norðfjörð tekur sjálft hugtakið heimsbíó fyrir í grein sinni
og ræðir í samhengi við skyld hugtök á borð við þjóðarbíó og heimsbók-
menntir. Hann bendir á að umfang hugtaksins geti verið afar mismunandi
og greina megi þrjú viðmið í því samhengi: 1) Kvikmyndir heimsins
almennt; 2) kvikmyndir annars staðar frá en Hollywood (og stundum
Vestur-Evrópu) og 3) kvikmyndir sem fjalla sérstaklega um knýjandi
spurningar er snúa að heiminum í dag og/eða endurspegla hnattvæðingu
samtímans. Fyrsta viðmiðið er það almennt að þar á öll kvikmyndaum-
fjöllun heima, en segja má að greinarnar í þessu hefti snúi einkum að
seinni viðmiðunum tveimur. Samkvæmt öðru viðmiðinu leggja margar
greinanna áherslu á kvikmyndir utan Hollywood, og þótt í mismiklum
mæli sé koma við sögu í þeim kvikmyndir frá öllum heimsálfum. Það er þó
kannski fremur það þriðja sem er lýsandi fyrir þetta rit en í því eru teknar
fyrir æði ólíkar myndir sem eiga það flestar sameiginlegt að glíma við
og/eða endurspegla knýjandi viðfangsefni úr samtímanum. Greinarnar
bregða þannig birtu á margvíslega kima heimsbíósins með einum eða
öðrum hætti, og varpa fram lykilspurningum er snúa að samskiptum og
samspili ólíkra menningarheima og á stundum pólitískum átakalínum í
hnattrænu samhengi.
Björn kynnir einnig til sögunnar nokkra af virtustu kvikmyndagerðar-
mönnum samtímans sem njóta hylli í fagtímaritum og á kvikmyndahátíð-
um víða um heim. Myndir margra þeirra eiga það sameiginlegt að ferðast
ekki aðeins um heiminn frá einni hátíð til annarrar heldur spanna þær bil
hins staðbundna og hins hnattræna á hvíta tjaldinu. Í grein Úlfhildar
Dagsdóttur eru „formúlur og afturgöngur á leið um heiminn“ og í stað
listrænu hátíðarmyndarinnar eru það leiðir hrollvekjunnar sem liggja til
allra átta — þótt bent sé á að mörk listar og hryllings geti reynst æði óljós.
Hryllingsmyndin hefur löngum verið talin bandarískt fyrirbæri en
Úlfhildur bendir á hvernig kvikmyndagreinin hefur þróast í gagnvirku
sambandi bandarískra og suður-evrópskra mynda og á rætur að rekja til
þýska expressjónismans. Líklega hefur engin kvikmyndagrein átt sam-
bærilegum vinsældum að fagna á alþjóðavísu undanfarið og einmitt hryll-
ingsmyndin. Í greininni ræðir Úlfhildur lykilverk frá Spáni, Rússlandi,
Mexíkó, Japan, Taílandi, Suður-Kóreu auk Norðurlandanna. Saman stað-