Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2013, Blaðsíða 28

27
Hér er fjallað um Tyrkjaránið 1627 þegar rúmlega 350 Íslendingar voru brott-
numdir og seldir sem þrælar í Barbaríinu. Þessi atburður var hluti af umfangs-
mikilli hvítri þrælasölu sem Ósmanska heimsveldið lét óáreitta en hann var
ekki á vegum þess. Á Íslandi varð Tyrkjaránið að sögulegu „tráma“. Guðríður
Símonardóttir frá Vestmannaeyjum sem rænt var og sem var síðar keypt til baka
níu árum síðar var kennd við hinn framandi heim sem rændi henni og kölluð
Tyrkja-Gudda. Munnmæli og þjóðsögur um hana minna á „forboðna ávexti“ eða
„framandi og lokkandi hinn“ (e. exotic other) eins og þær voru líka hinar mátt-
ugu meyjar sem Helga Kress hefur skrifað um, óþarfar unnustur sem vekja ótta
og aðdáun, ögra og freista, verða blæti og uppspretta sögusagna og endalausrar
óraplágu.
Eftirlendufræði
Í hugtakinu „eftirlendufræði“ virðist felast tímaákvörðun sem vísar til
tímabilsins eftir nýlendutímann en því fer fjarri að fræðimenn á þessu
rannsóknarsviði einbeiti sér aðeins að hinum nýfrjálsu nýlendum sam-
tímans og tuttugustu aldarinnar, þeir hafa líka skoðað sögulega tíma fyrir
hinn eiginlega nýlendutíma og heimsvaldastefnu 19. aldar. Menn horfa
þá til sögu viðkomandi þjóða, allt aftur á sextándu öld eða tíma landa-
fundanna, aðdraganda nútímans. Fræðileg viðmið og aðferðir eru sóttar til
eftirlendufræða og nýrrar söguhyggju og þar með er því hafnað að hægt sé
að segja Söguna, sögu okkar allra, í eitt skipti fyrir öll vegna þess að hún
er ekki línulaga ferli og getur aldrei staðið sem saga allra þjóðfélagshópa
hvers samfélags.
Dagný Kristjánsdóttir
Tyrkjaránið
og Guðríður Símonardóttir sem blæti
Ritið 3/2013, bls. 27–46