Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2013, Blaðsíða 115

114
sem sögð var vera af Norðmanninum Jorgensen, sem hafði fé af bróður
ungfrúarinnar og olli því að hann svipti sig lífi, líktist sögumanni. Fyrir
vikið vaknaði grunur um að sögumaður væri norskur. Til að fá úr því
skorið átti m.a. að leggja hann á höggstokkinn – til að athuga hvort hann
væri með fæðingarblett á hálsinum! − en í ferðinni til dartmouth, sem
aldrei var farin, skyldi hann numinn á brott og honum komið undir manna
hendur í Bandaríkjunum. Í ljós kemur hins vegar að myndin er alls ekki
af Jorgensen og seinna að hinn rétti Jorgensen hefur verið handtekinn í
New orleans. Sagan hefur þar með að sínu leyti snúist um fyrirhugaðan
glæp. En ekki eru öll kurl komin til grafar. Sögumaður bregst ævareiður
við frásögn ungu stúlkunnar og hyggst aldrei tala við hana framar. En
− hann tekur hana í fangið þegar hún brestur í grát og á daginn kemur
að sögð hefur verið sagan af því hvernig ástir tókust með sögumanni og
ungfrúnni, þannig að þau giftust og eyddu saman ævinni. Eða með öðrum
orðum, saga af samdrætti og makavali er greypt í gervi glæpasögu og að
nokkru leynilögreglusögu – en reynist, þegar upp er staðið, blanda af þeim
sagnagerðum sem kallaðar hafa verið ævintýrasaga (e. adventure story) og
ráðgátusaga (e. mystery novel). Hin fyrri hefur m.a. verið talin einkennast
af því að hetjan stenst ýmsar raunir og nýtur að auki ungrar konu en hina
síðari mætti skilgreina svo að ekki væru gefnar fullar upplýsingar um upp-
hafsatburð hennar, það vekti forvitni lesenda og henni væri ekki svalað fyrr
en undir lok frásagnarinnar.79
Sambýli „leynilögreglusögunnar“ og „ástarsögunnar“ er hið ágætasta í
„Ungfrú Harrington og ég“. Það má hafa til marks um að lýsingar á ein-
kennum tiltekinna bókmenntagreina, hvort sem þær snúast um formgerð
og efni, eða um hvernig virkjaðir eru tilteknir hæfileikar sem taldir eru
einkenna mannshugann, fela einatt í sér nokkra einföldun, enda miðast
þær gjarna við tiltekið úrval sagna fremur en flóruna alla. Þegar Nicholas
dames, sem fyrr hefur verið vitnað til hér, ræðir hvað hugmyndir 19. aldar
fræðimanna um skáldsöguna geti vakið menn til umhugsunar um nú, spyr
hann m.a. hvort nokkurn tíma sé hægt að lýsa bókmenntagrein án þess
að taka mið af sérstæðum viðbrögðum við henni, hvort heldur þau snúa
79 Sbr. John G. Cawelti, Adventure, Mystery, and Romance: Formula Stories as Art and
Popular Culture, Chicago: University of Chicago Press, 1977 [1976], bls. 39−40 og
Silvia Knobloch, Grit Patzig, Anna-Maria Mende og Matthias Hastall, „Affective
News: Effects of discourse Structure in Narratives on Suspense, Curiosity, and
Enjoyment While Reading News and Novels“, Communication Research 3/2004,
bls. 262.
BeRgljót soffía KRistjánsDóttiR