Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 20

PENINGAMÁL 2004/1 19
flutnings, sem hefði þau áhrif að hagvöxtur yrði
u.þ.b. ¼ prósentu meiri á næstu tveimur árum en ella.
Atvinnuleysi yrði um ¼-½ prósentu minna.
Verðbólga yrði hins vegar töluvert meiri þar sem bein
áhrif innfluttrar neysluvöru á innlent verðlag bættist
við ofangreind eftirspurnaráhrif. Gæti verðbólga
orðið allt að 2 prósentum meiri að meðaltali á þessu
ári og um 1 prósentu meiri á því næsta. Verðbólga
yrði þá um 1 prósentu yfir verðbólgumarkmiði Seðla-
bankans á spátímabilinu.
Meiri hlutdeild erlends vinnuafls myndi eitthvað
draga úr verðbólguþrýstingi
Í spánni er gert ráð fyrir að allt að 40% vinnuafls við
stóriðjuframkvæmdir verði innflutt. Er það byggt á
forsendum sem Seðlabankinn fær frá framkvæmda-
aðilum. Verði hlutfallið hins vegar helmingur drægi
það lítillega úr innlendri eftirspurn og verðbólgu en
áhrifin yrðu þó ekki mikil á heildina litið innan spá-
tímabilsins. Jafnvel þótt hlutfallið færi í 70% væru
áhrifin á hagvöxt á þessu og næsta ári tiltölulega lítil
en atvinnuleysi yrði um ¼ prósentu hærra og
verðbólga um ¼-½ prósentu minni á tímabilinu.
(sjá rammagrein 3 í Peningamálum 2003/4). Fram-
kvæmdirnar dreifast því yfir lengra tímabil en það
gerir hagkerfinu auðveldara að rýma fyrir þeim án
þess að spenna upp innlenda eftirspurn.
Í greiningu Seðlabankans í Peningamálum
2003/1 var gert ráð fyrir að rúmlega ¾ hlutar vinnu-
aflsins yrðu innlendir, og var það mat algerlega
byggt á áætlunum framkvæmdaaðila. Raunin hefur
hingað til orðið allt önnur. Nú er ætlað að innan við
helmingur vinnuaflsins verði innlendur að meðaltali
yfir framkvæmdatímann. Eftir því sem hlutdeild
innflutts vinnuafls er meiri við framkvæmdirnar, því
minni spenna mun hljótast af á innlendum vinnu-
markaði.
Þá hafa forsendur um gengi og stýrivexti Seðla-
bankans breyst. Reiknað var með gengisvísitölu 124
en í þeirri spá sem birt er að þessu sinni er hún 120.
Gengi krónunnar væri líklega töluvert lægra nú ef
framkvæmdaáformin hefðu ekki komið til. Hærra
gengi dregur úr verðbólguþrýstingi og eykur
svigrúm fyrir framkvæmdirnar. Stýrivextir bankans
voru þá 5,8% en eru nú 5,3% enda er enn nokkur
slaki í hagkerfinu. Sá slaki auðveldar hagkerfinu
einnig að takast á við þessar framkvæmdir án koll-
steypu og er reyndar einnig afleiðing af innri
aðlögun hagkerfisins í gegnum gengi og vexti vegna
þessara framkvæmda.
Án þeirra stóriðjuframkvæmda sem nú eru hafn-
ar væru vextir bankans að öllum líkindum lægri en
þeir eru nú. Miðað við einfalda Taylor-reglu og
stöðu efnahagslífsins á þessu og síðasta ári ættu
stýrivextir bankans að vera um 4½-5%. Áhrif þess-
ara framkvæmda koma því fram í því að stýrivextir
bankans hafa lækkað minna en ella, eins og búast
mátti við. Það má því segja að um ½% af þeim 2%
sem dæmi með gengisaðlögun sýndu að vextir
þyrftu að vera hærri en ella vegna stóriðjufram-
kvæmda sé þegar komið fram. Aðhaldssamari ríkis-
fjármálastefna átti síðan að geta dregið úr þessari
hækkun enn frekar. Aukið aðhald í ríkisfjármálum á
þessu ári samkvæmt fjárlögum er einmitt tilkomið
vegna framkvæmdanna.
Í úttekt Seðlabankans í Peningamálum 2003/1
voru reiknuð mismunandi dæmi þar sem niður-
stöður voru sýndar sem frávik frá þróun án stóriðju-
framkvæmda. Án hagstjórnarviðbragða, gengis-
aðlögunar og annarrar innri aðlögunar myndi verð-
bólga verða 4% hærri en ella þegar hún yrði mest.
Með gengisaðlögun og stýrivöxtum sem yrðu mest
2% hærri en ella mætti halda verðbólgu innan við
1% hærri en ella. Með ríkisfjármálaaðgerðum
myndi enn meiri árangur nást og ekki myndi reyna í
sama mæli á hækkun gengis.
Að teknu tilliti til breyttra forsendna og í ljósi
þeirrar þjóðhagsspár sem hér er birt er ekkert sem
bendir til þess að veilur hafi verið í greiningu og
mati Seðlabankans í febrúar 2003. Hagvöxtur stefn-
ir upp fyrir jafnvægisvöxt og slaki mun snúast í
spennu. Verðbólga mun fara upp fyrir markmið við
hámark framkvæmdanna nema stýrivextir verði
hækkaðir. Gengishækkun hefur dregið úr verð-
bólguþrýstingi og mun slá á nauðsynlegar vaxta-
hækkanir. Aukið aðhald í ríkisfjármálum mun stuðla
að lægra gengi en ella og draga úr nauðsynlegum
vaxtahækkunum.
Rétt er að undirstrika að lokum að allt of
snemmt er að kveða upp úr um endanleg áhrif stór-
iðjuframkvæmdanna. Þær eru rétt að byrja.