Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 46

PENINGAMÁL 2004/1 45
anna í árslok 2003 og þar af var um 15,5 ma.kr. staða
vegna afleiðusamninga viðskiptamanna eða ríflega
17%. Eigin staða viðskiptabankanna í verðbréfum í
árslok 2003 var því um 138 ma.kr.22 Í Peningamálum
2003/4 var gerð úttekt á stöðu viðskiptabankanna í
verðbréfum m.v. sex mánaða uppgjör þeirra og ljóst
er að staða þeirra hafði heldur aukist í árslok 2003
sem hvort heldur má teljast til almennrar hækkunar á
verðbréfamörkuðum eða aukinnar eignar. Sem hlut-
fall af eigin fé hefur staða viðskiptabankanna í hluta-
bréfum heldur verið að aukast á undanförnum árum
og því má sjá að fjárfestingarbankastarfsemi er sífellt
að verða mikilvægari tekjulind fyrir bankana eins og
fjallað hefur verið um áður.
Staða sex stærstu sparisjóðanna í markaðsskulda-
bréfum lækkaði aðeins á árinu 2003 og var um 11
ma.kr. í árslok. Staða þeirra í hlutabréfum hækkaði
aftur á móti aðeins og var í árslok 2003 um 5,5 ma.kr.
... og aukinna krafna á aðrar lánastofnanir sem og
hærri viðskiptavildar
Ríflega 48 ma.kr. má rekja til aukinna krafna
viðskiptabankanna á svokallaðar aðrar lánastofnanir
og námu þær um 131 ma.kr. í árslok 2003. Að lokum
má rekja um 15 ma.kr. til aukningar í bókfærðri við-
skiptavild viðskiptabankanna á árinu 2003 og nam
hún í árslok 2003 ríflega 19 ma.kr. Hér er yfirleitt um
yfirverð að ræða sem myndast hefur við samruna og
yfirtökur bankanna á undanförnum árum.
Fjármögnun erlendis jókst samhliða ...
Fjármálafyrirtæki hafa nokkrar leiðir til að fjármagna
umsvif sín. Á árinu 2003 varð mesta aukningin í
gengisbundinni verðbréfaútgáfu og þá aðallega í
formi MTN-skuldabréfaútgáfu.23 Samkvæmt pen-
ingamálayfirlitum Seðlabankans jókst verðbréfa-
útgáfa viðskiptabankanna um ríflega 290 ma.kr. á ár-
inu 2003 og þar af voru ríflega 285 ma.kr. gengis-
bundnir. Ef litið er á samstæðuuppgjör viðskipta-
bankanna fyrir árið 2003 var aukning verðbréfa-út-
gáfunnar um 308 ma.kr. Ef gert er ráð fyrir svipuðu
hlutfalli gengisbundinnar verðbréfaútgáfu eins og í
peningamálayfirlitunum voru um 302 ma.kr. af verð-
bréfaútgáfu viðskiptabankanna samkvæmt ársupp-
gjöri gengisbundnir. Þetta er ríflega 130% aukning á
einu ári. Önnur lántaka dróst saman um 31 ma.kr. á
sama tímabili.
Hjá sex stærstu sparisjóðunum varð lítil breyting
á erlendri fjármögnun á milli áranna 2002 og 2003.
Síðasta ár var hagstætt fyrir íslensku bankana að
mörgu leyti og ekki síst að því er varðar tiltölulega
auðvelt aðgengi að erlendum lánsfjármörkuðum og
hagstæð kjör. Samkvæmt umfjöllun um erlenda
markaði hér að neðan eru ekki horfur á að breyting
verði á því á þessu ári. Helsta hætta íslensku bank-
anna væri ef þetta aðgengi myndi þrengjast til muna
eða hverfa. Afar ólíklegt er að það gerist en markaðir
geta orðið fyrir ýmsum sveiflum og framboð fjár-
magns á þeim þurrkast upp með tiltölulega skömm-
um fyrirvara. Einnig er aðgengi íslensku bankanna
mjög undir lánshæfiseinkunn þeirra komið. Með því
að lengja lánstíma erlendra lána sem bankarnir taka
og jafnvel taka ekki mjög stór einstök lán draga bank-
arnir úr endurfjármögnunaráhættu sinni. Annað sem
íslensku bankarnir verða að huga að í tíma er hvaða
áhrif nýjar eiginfjárreglur samkvæmt Basel-II komi
til með að hafa á lánveitingar erlendra aðila til þeirra
en fjallað hefur verið um þetta í fyrri greiningum um
stöðugleika fjármálakerfisins. Nánar er fjallað um er-
lenda skuldsetningu viðskiptabanka og sparisjóða í
viðauka.
... aukningu innstæðna ...
Innstæður í viðskiptabönkum jukust einnig töluvert á
árinu 2003. Þær hækkuðu um 83,5 ma.kr. á árinu
2003 sem er ríflega 23% aukning. Mesta aukningin
varð á tékkareikningum og verðtryggðum innstæð-
um. Innstæður hjá sex stærstu sparisjóðunum hækk-
uðu um 14,6 ma.kr. sem er ívið minna hlutfallslega
en hjá bönkunum, eða um 22%.
Það er fagnaðarefni að sjá innstæður í bankakerf-
inu aukast en ein af afleiðingum þessarar aukningar
mun þó hafa bein áhrif á afkomu innlánsstofnana á
fyrsta fjórðungi þessa árs. Þá þurfa þær að leggja
aukna fjárhæð, eða 466 m.kr., inn í Tryggingasjóð
innstæðueigenda og fjárfesta til að sá sjóður nái
lögbundnu lágmarki.
Ef litið er á hlutfall innstæðna af heildarfjármagni
hjá viðskiptabönkunum og sex stærstu sparisjóðun-
um hefur það hlutfall breyst nokkuð í áranna rás.
Árið 1995 voru innstæður ríflega helmingur heildar-
fjármagns en í árslok 2003 hafði þetta hlutfall lækkað
niður í ríflega þriðjung.
22. Þ.e. eigin staða í veltubók auk stöðu í fjárfestingarbók.
23. MTN – Medium Term Note. Sjá umfjöllun í viðauka.