Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 61

opinbera verðbólguspá. Fyrirfram dagsettir fundir
peningastefnunefnda voru að sama skapi ekki teknir
upp í Ástralíu og Kanada fyrr en nokkru eftir
upptöku markmiðsins og hafa enn ekki verið teknir
upp á Íslandi (sjá umfjöllun í fjórða kafla).
Að lokum má geta þess að í könnun sem Schmidt-
Hebbel og Tapia (2002) gerðu meðal verðbólgumark-
miðsríkjanna kemur fram að einungis tólf af tuttugu
seðlabönkunum í könnuninni túlkuðu verðbólguspá
sína sem millimarkmið peningastefnunnar.
Reynslan virðist því sú að hinn nýi rammi hafi yf-
irleitt verið fremur einfaldur í sniðum í upphafi og
síðan smám saman verið betrumbættur eftir því sem
reynsla seðlabankanna af honum jókst. Líklega má
segja að Brasilía og Ísland, og e.t.v. Tékkland, séu
einu ríkin sem tekið hafa upp verðbólgumarkmið
með nánast öllu tilheyrandi strax frá upphafi.
Út frá ofangreindu virðist sem peningastefnu með
verðbólgumarkmiði sé best lýst sem almennum
ramma þar sem bestu eiginleikar mismunandi forms
peningastefnu eru teknir upp og festir í sessi,4 frem-
ur en sem eiginlegri nýrri tegund peningastefnu eða
sem formlegri peningastefnureglu (Bernanke o.fl.,
1999). Þó má segja að megineinkenni verðbólgu-
markmiðsstefnu felist í opinberri yfirlýsingu um
tölulegt verðbólgumarkmið sem seðlabankinn skuld-
bindur sig til að halda verðbólgu sem næst með
framsýnni peningastefnu. Þar gegnir verðbólguspá
bankans til næstu tveggja ára lykilhlutverki við að
miðla upplýsingum um peningastefnuna og væntan-
leg næstu skref hennar auk þess sem kvaðir um
reglulega birtingu verðbólguspár og trúverðugrar
greiningar sem leiðir til hennar veita seðlabankanum
mikilvægt aðhald. Jafnframt einkennir stefnuna að
lögð er mikil áhersla á stofnanalegan stuðning við
markmiðið og á gagnsæi ákvarðana og reikningsskil
bankans þannig að ljóst sé að verðbólgumarkmiðið
sé tekið alvarlega og trúverðugleiki þess sé sem best
tryggður.5 Stefnan er þó nægilega sveigjanleg til að
hægt sé að taka tillit til skammtímaþróunar raunhag-
kerfisins. Peningastefna með verðbólgumarkmiði
sameinar því kosti harðrar peningastefnureglu (e.
monetary policy rule) og sveigjanleika peningastefnu
sem fylgir ekki neinni skilgreindri reglu (e. pure
discretionary monetary policy), enda lýsa Bernanke
o.fl. (1999) peningastefnu með verðbólgumarkmiði
sem peningastefnu með sveigjanlegu aðhaldi (e.
constrained discretion), þar sem verðbólgumark-
miðið veitir aðhaldið en túlkun og útfærsla þess gef-
ur sveigjanleikann.6
2.2. Hvaða skilyrði þurfa að vera fyrir hendi
áður en verðbólgumarkmið er tekið upp?
Því er oft haldið fram að áður en ríki taka upp
verðbólgumarkmið verði þau að uppfylla ákveðin
lágmarksskilyrði af því er varðar stofnanauppbygg-
ingu, markaðsaðstæður og efnahagsaðstæður al-
mennt. Þessum ráðleggingum hefur sérstaklega verið
beint til þróunar- og nýmarkaðsríkja.7
Meðal þess sem lögð hefur verið áhersla á
varðandi stofnanalegan stuðning við verðbólgumark-
miðið er að löggjöf seðlabankans þurfi að kveða
skýrt á að verðstöðugleiki sé meginmarkmið pen-
ingastefnunnar og að önnur markmið, ef þau eru til-
greind á annað borð, séu sett til hliðar stangist þau á
við markmiðið um verðstöðugleika. Jafnframt er
talið mikilvægt að seðlabankinn hafi fullt sjálfstæði
til að ná þessu markmiði og að innan bankans sé
nægileg þekking á miðlunarferli peningastefnunnar
og geta til að spá verðbólgu með sæmilegri ná-
kvæmni þar sem verðbólguspá bankans þjónar í raun
hlutverki millimarkmiðs stefnunnar eins og áður
hefur komið fram.
60 PENINGAMÁL 2004/1
4. Þetta kemur t.d. glögglega fram í umræðum meðal seðlabankastjóra
verðbólgumarkmiðsríkja sem skráðar eru í Sterne (2002).
5. Þetta eru allt einkenni sem finna má hjá öðrum seðlabönkum, án þess
að þeir séu á verðbólgumarkmiði, en peningastefna með verðbólgu-
markmiði er eina stefnan þar sem öll þessi einkenni eru fyrir hendi inn-
an sama ramma. Þannig má t.d. segja að þýski seðlabankinn hafi verið
frumkvöðull í notkun tölulegra markmiða við stjórn peningamála og sá
bandaríski í notkun framsýnnar peningastefnu. Báðir þessir eiginleikar
einkenna peningastefnu með verðbólgumarkmiði.
6. Það felst því ekki í peningastefnu með verðbólgumarkmiði að breyta
seðlabankanum í starfsvettvang ,,óðra verðbólgubana“ (e. inflation nut-
ters) svo að orðum Mervyn Kings, núverandi bankastjóra Englands-
banka, sé snúið yfir á íslensku (King, 1996). Í fræðilegum rannsóknum
á mismunandi peningastefnum er oft gerður greinarmunur á hörðu
verðbólgumarkmiði (e. strict inflation targeting), þar sem verðbólgu-
markmiðið skiptir eingöngu máli, og sveigjanlegu verðbólgumarkmiði
(e. flexible inflation targeting), þar sem einnig er tekið tillit til annarra
hagstærða, sjá t.d. Svensson (2001). Enginn seðlabanki á verðbólgu-
markmiði fylgir hinu stranga formi stefnunnar, þótt e.t.v. megi halda
því fram að seðlabankar Nýja-Sjálands og Ísraels hafi komist nokkuð
nálægt því á fyrstu árum stefnunnar þar í landi. Sjá nánari umfjöllun í
grein höfundar (2004).
7. Sérstaklega hefur verið lögð áhersla á þessi skilyrði í ritum sérfræðinga
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, samanber t.d. Masson o.fl. (1997),
Schaechter o.fl. (2000), Carare o.fl. (2002).