Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 47

46 PENINGAMÁL 2004/1
Standard & Poor’s 16. desember 2003 (A+/A-1+)**
Hreinar skuldir þjóðarbúsins við útlönd eru mjög mikl-
ar eða sem svarar til 272% af heildarútflutningstekjum
(e. Current Account Receipts) árið 2003. Útstreymi
fjármagns frá lífeyrissjóðum vegna fjárfestingar þeirra
erlendis til að breikka fjárfestingargrunn sinn eykur
þrýsting á greiðslujöfnuðinn. Þrátt fyrir hraða minnkun
viðskiptahallans og mikla styrkingu gjaldeyrisforðans
hefur erlend lausafjárstaða þjóðarbúsins aðeins batnað
lítillega og verður í fyrirsjáanlegri framtíð ein sú veik-
asta í samanburði við aðrar þjóðir sem hafa lánshæfis-
mat.
Ábyrgðir og skuldbindingar utan fjárlaga eru að
minnka. Ójafnvægi í fjármálageiranum hafði verið um-
talsvert vegna útlánaþenslu. Áhættu gætir enn vegna
mikilla erlendra skuldbindinga og óstöðugs gengis. Á
móti kemur að strangari varúðarreglur og bætt eftirlit
ásamt betri rekstrarvísbendingum og bættri afkomu
hafa styrkt fjármálakerfið frá því sem var í upphafi ára-
tugarins.
Hugsanleg hækkun lánshæfiseinkunnar ríkissjóðs á
skuldbindingum í erlendri mynt er háð frekari styrk-
ingu fjármálakerfisins auk skynsamlegrar efnahags-
stjórnar á komandi tímabili. Hins vegar gæti verulega
verri erlend skuldastaða eða efnahagslegt ójafnvægi af
völdum stórframkvæmda leitt til þess að horfur yrðu
endurskoðaðar til lækkunar. (Fréttatilkynning Standard
& Poor’s frá 16.12.2003).
Moody’s 5. júní 2003 (Aaa/P-1)**
Umbætur á öllu fjármálaeftirliti ættu að leiða til þess
að bankarnir geta fylgst betur með útlánum. Með til-
komu ákveðnari afskriftastefnu og hækkunar eiginfjár-
hlutfalls bankanna munu áhættuþættir fjármálakerfis-
ins minnka, þrátt fyrir að erlend skammtímalán séu
mikil. Áframhaldandi hagræðing í bankakerfinu, eins
og samruni Kaupþings banka og Búnaðarbanka, mun
auka samkeppni á bankamarkaði. Aukin vaxtabyrði
heimilanna ætti að halda í skefjum eftirspurn eftir láns-
fé. (Moody’s Analysis May 2003, bls. 3).
Annað áhyggjuefni eru umfangsmiklar erlendar
skuldir bankakerfisins. Íslenskum bönkum er heimilt
að hafa opnar stöður í erlendri mynt upp að allt að 30%
af eigin fé sem verður að teljast talsverð áhætta. Hins
vegar skal litið til þess að allt regluumhverfi fjármála-
kerfisins hefur styrkst verulega, og að stærstu
viðskiptavinir bankanna sem taka gengisbundin lán
hafa gjarnan tekjur í erlendum gjaldeyri. Þess má geta
að eignir bankanna rýrnuðu aðeins lítils háttar þrátt
fyrir miklar sveiflur á gengi íslensku krónunnar. (Moo-
dy’s Analysis May 2003, bls. 5).
Fitch Ratings í lok mars 2003 (AA-/F1+)**
Fitch Ratings telja varhugavert í hversu miklum mæli
bankarnir hafa fjármagnað innlenda lánsfjárþörf með
erlendri lántöku. Hins vegar er bent á að það sé
takmörkunum háð hversu háar opnar erlendar stöður
bankarnir geta haft en gengisáhættan er þó enn fyrir
hendi þegar innlendir lántakendur taka erlend lán án
þess að hafa erlendar tekjur. (Sovereign Report Iceland
Fitch Ratings 2003, bls. 9-10).
Sérfræðingar Fitch Ratings hafa áhyggjur af mikl-
um hreinum erlendum skuldum þjóðarbúsins en vekja
athygli á því að ekki sé óeðlilegt að ríki, þar sem ald-
urssamsetning er hagstæð og góður arður býðst af fjár-
festingu, búi við neikvæða hreina skuldastöðu við
útlönd. Með hliðsjón af smæð hagkerfisins hefur Ís-
land þó gengið lengra í þessa átt en sambærileg hag-
kerfi eins og Ástralía og Nýja-Sjáland. Íslenska þjóðar-
búið hefur ólíkt þessum tveimur ríkjum aukið erlendar
skuldir sínar til að fjármagna hlutabréfakaup. (Sover-
eign Report Iceland Fitch Ratings 2003, bls. 1).
Erlend skuldastaða er helsta hindrunin fyrir bættu
lánshæfismati. Hrein erlend skuldastaða þjóðarbúsins
gæti lækkað hraðar og lánshæfismatið hækkað ef líf-
eyrissjóðir drægju úr sókn sinni í erlend hlutabréf.
(Sovereign Report Iceland Fitch Ratings 2003, bls. 1).
* Í umsögn um lánshæfi ríkissjóðs.
** Lánshæfiseinkunn ríkissjóðs í erlendum
gjaldmiðli.
Rammagrein 2 Umsagnir matsfyrirtækjanna um íslenska fjármálakerfið á árinu 2003*