Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 89

skyldu og það staðfest að „góðir stjórnunarhættir“
séu „það kerfi sem fyrirtækjum er stýrt og stjórnað
eftir“.
Eitt lykilatriði verklagsreglnanna (e. Code of
Conduct) er:
• Yfirstjórnendum ber að gefa skýrslu um skil-
virkni innra eftirlitskerfis fyrirtækisins.
Flestöll evrópsk fyrirtæki hafa sett á laggirnar
endurskoðunarnefndir í samræmi við tilmæli Cad-
bury skýrslunnar og annarra. Endurskoðunarnefndir
axla þá mikilvægu ábyrgð að hafa eftirlit fyrir hönd
stjórna varðandi fjárhagsskýrslur, endurskoðun og
góða stjórnunarhætti í heild. Með þátttöku í stjórnun-
arkerfinu er endurskoðunarnefndum gert að fylgjast
með stjórnendum og ytri og innri endurskoðendum í
því augnamiði að vernda hagsmuni þeirra er hlut eiga
að máli.
Cadbury lagði einnig til að fyrirtæki sýndu fram á
gott verklag með því að koma á innri endurskoðunar-
deildum til að sjá um reglubundið eftirlit með lykil-
þáttum og verkferlum. Þar sem innri endurskoðun var
þegar til staðar skyldi endurskoðunarnefndin sjá til
þess að innri endurskoðunin væri skipuð hæfu starfs-
fólki, hefði nægilegt fjármagn til starfsemi sinnar og
viðeigandi stöðu innan fyrirtækisins. Endurskoðunar-
nefndin skyldi fara vandlega yfir hlutverk og áætlanir
innri endurskoðunar.
Í niðurlagsköflum Cadbury skýrslunnar var hvatt
til myndunar starfshóps sem hefði það að markmiði
að meta með hvaða hætti tillögum skýrslunnar hafi
verið beitt og hver áhrif þær hafi haft. Þetta leiddi til
áframhaldandi þróunar á verklagsreglum um góða
stjórnunarhætti í Evrópu.
Í Bretlandi voru tillögur um verklagsreglur Cad-
bury skýrslunnar endurskoðaðar árið 1999 og sam-
einaðar verklagsreglur (e. Combined Code of Prac-
tice) um góða stjórnunarhætti öðluðust gildi. Í verk-
lagsreglunum er lögð áhersla á allt eftirlit og þess
krafist af fyrirtækjum skráðum í kauphöll að þau end-
urskoði eftirlitskerfi sín árlega og að slík endurskoðun
skuli „ná til allra eftirlitsþátta, þar með talinna fjár-
hagslegrar og rekstrarlegrar stjórnunar, fylgni við lög
og reglur og áhættustýringar“. Sameinuðu verklags-
reglunum er nú beitt í Bretlandi hjá fyrirtækjum sem
skráð eru í kauphöllinni í Lundúnum. Fyrirtækjum ber
ekki lagaleg skylda til að fara eftir reglunum, en þau
þurfa að gera grein fyrir öllum frávikum frá þeim.
Varðandi skilvirkni innra fjármálaeftirlits og
skýrslugerð þar að lútandi eiga stjórnendur að hafa í
huga:
1. Eftirlitsumhverfið
2. Greiningu og mat á áhættum og eftirlitsmark-
miðum
3. Upplýsingar og boðskipti
4. Innri reglur
5. Umsjón og úrbætur
Í stórum dráttum má yfirfæra þróun mála í Bret-
landi á stöðu góðra stjórnunarhátta í Evrópu.
Í Bandaríkjunum eru Sarbanes-Oxley lögin frá
2002 yfirgripsmesta löggjöfin sem nær til góðra
stjórnunarhátta og endurspeglar hún viðleitni til end-
urbóta í bandarísku viðskiptalífi með því að setja
fyrirtækjum og endurskoðendum strangar starfsreglur.
Löggjöf þessi var talin ill nauðsyn til verndar hags-
munaaðilum í kjölfar fjöldamargra viðskiptahneyksla.
Af því sem hefur verið skrifað um góða stjórnun-
arhætti má draga þá ályktun að Evrópubúar hallist
frekar að því að setja meginreglur (e. principle-based
approach) en nákvæmar reglur eða útfærslur (e.
prescriptive approach) haldi áfram að vera við lýði í
Bandaríkjunum.
Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) gaf út
reglur um góða stjórnunarhætti árið 1999 og stofnan-
ir á borð við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn (IMF) og Al-
þjóðlega greiðslubankann (BIS) hvetja til gagnsæis í
starfsemi seðlabanka. Seðlabönkum er einnig gert í æ
ríkari mæli að lúta sams konar eftirliti og reiknings-
skilareglum og gilda um aðrar stofnanir og fyrirtæki.
Þetta hefur, meðal annars, verið gert með því
að veita aðildarlöndum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
tæknilega aðstoð við að auka gagnsæi og upplýsinga-
skyldu stjórnenda.
Tildrög góðra stjórnunarhátta í Seðlabanka Íslands
Seðlabanki Íslands var stofnaður með lögum frá Al-
þingi árið 1961 og hefur allt frá upphafi gegnt hefð-
bundinni seðlabankastarfsemi. Almennt þjóðfélags-
ástand sem og hið pólitíska umhverfi höfðu jafnan
áhrif á umboð, hlutverk og starfsemi bankans. Á upp-
hafsárunum voru vextir háðir ákvörðunum stjórn-
valda, víðtækt eftirlit var haft með gjaldeyrisviðskipt-
um, ríkissjóður hafði nánast óheftan aðgang að lána-
fyrirgreiðslu í Seðlabankanum og bankanum var falið
88 PENINGAMÁL 2004/1