Peningamál - 01.03.2004, Qupperneq 25

ríkjadals og evru hafa öðru hverju leitt til skamm-
vinnrar spákaupmennsku með íslensku krónuna en
áhrifin hafa þó ekki varað lengi.
Minni kaup Seðlabankans á gjaldeyri
Á árinu 2003 keypti Seðlabanki Íslands gjaldeyri á
innlendum gjaldeyrismarkaði fyrir 43 ma.kr. Frá
miðjum maí keypti bankinn daglega 2,5 milljónir
Bandaríkjadala en frá byrjun árs 2004 hefur bankinn
keypt 2,5 milljónir Bandaríkjadala tvisvar í viku.
Hinn 19. janúar bauðst Seðlabankanum að kaupa 80
milljónir Bandaríkjadala í einum skammti utan mark-
aðar og tók hann því boði en einnig var gerður gjald-
eyrisskiptasamningur upp á 100 milljónir Banda-
ríkjadala til þriggja mánaða sem frestar áhrifum
kaupanna um þann tíma. Tilgangur Seðlabankans
með gjaldeyriskaupunum er sem fyrr að styrkja gjald-
eyrisforðann og verður reglulegum kaupum haldið
áfram út þetta ár. Sem fyrr er Seðlabankinn reiðu-
búinn til að kaupa eða selja gjaldeyri ef um mjög háar
fjárhæðir er að ræða til að liðka fyrir á gjaldeyris-
markaði, sem ekki á alltaf gott með að ráða við mjög
stórar einstakar hreyfingar.
Breyttar reglur um bindiskyldu ollu lækkun á
bundnum innstæðum
Í byrjun desember setti Seðlabankinn nýjar reglur um
bindiskyldu. Þær voru síðara skrefið í breytingum
sem boðaðar voru í febrúar 2003 og miða að því að
færa umhverfi innlendra lánafyrirtækja nær því sem
tíðkast í nálægum löndum og er þá sérstaklega horft
til landa sem standa að Seðlabanka Evrópu. Breyting-
arnar tóku gildi með bindiskyldutímabili sem hófst
21. desember 2003. Meginbreytingin fólst í einföldun
bindigrunns, breytingu á bindihlutfalli og breytingu á
tímaviðmiðun. Einföldun bindigrunns miðaði að því
að taka upp viðmiðun Seðlabanka Evrópu á bindi-
grunni en tilteknir liðir efnahagsreiknings lánastofn-
ana mynda hann. Innlán og skuldabréf sem viðkom-
andi lánastofnun gefur út og eru skráð á mörkuðum
auk peningamarkaðsverðbréfa eru í bindigrunni skv.
nýju reglunum. Bindihlutfall er 2% á liðum í bindi-
grunni sem eru til tveggja ára eða skemmri tíma.
Fyrri reglur mæltu fyrir um 1% bindihlutfall á tiltekn-
um liðum efnahagsreiknings með lengri binditíma en
eitt ár og 3% bindihlutfall á öðrum liðum. Sem kunn-
ugt er hafði bankinn lækkað þessi hlutföll í mars árið
2003 úr 1,5% og 4%. Áætlað er að bindiskylda hafi
með þessum aðgerðum lækkað um 15 ma.kr. í þessu
síðara skrefi. Í fyrri áfanganum vorið 2003 lækkaði
bindiskyldan um 8 ma.kr. Frá febrúar til desember
lækkaði álögð bindiskylda um 19 ma.kr. en fyrirfram
hafði verið búist við að lækkunin yrði um 16 ma.kr.
Hækkun á bindigrunni vegna stækkunar efnahags-
reiknings á tímabilinu febrúar til desember skýrir
muninn á lækkun álagningar annars vegar og saman-
lagðri lækkun í báðum skrefum hins vegar.
Innstæðubréf til að draga úr lausu fé
Áhrif gjaldeyriskaupa Seðlabankans hafa m.a. verið
þau að laust fé hefur aukist. Því til viðbótar hefur
lækkun bindiskyldu aukið laust fé í fjármálakerfinu.
Viðbrögð markaðarins við þessu hafa verið að lána-
stofnanir hafa minnkað endurhverf viðskipti við
Seðlabankann. Þau hafa minnkað í grófum dráttum til
samræmis við gjaldeyriskaupin og lækkun bindi-
skyldunnar. Vegna ólíkrar stöðu einstakra lánastofn-
ana og áhættumats hafa myndast stíflur í miðlun lauss
fjár. Sumar lánastofnanir hafa haft rúma lausafjár-
stöðu en aðrar hefur skort lausafé. Lánalínur sem
byggðar hafa verið á áhættumati hafa síðan komið í
veg fyrir beinar lántökur. Til að reyna að bæta
ástandið hóf Seðlabankinn um áramótin að bjóða inn-
stæðubréf. Þau eru skuldabréf sem Seðlabankinn gef-
ur út og gilda til tiltekins tíma. Innstæðubréfin draga
úr lausu fé og binda það í Seðlabankanum á lánstím-
anum. Innstæðubréfin hafa oftast verið boðin upp
vikulega og er notuð svokölluð „hollensk aðferð“ í
uppboðunum.2 Fjárhæð uppboða hefur að mestu
verið miðuð við niðurstöður lausafjárlíkans sem spáir
fyrir um lausafjárþörf eða -gnótt fjármálakerfisins.
24 PENINGAMÁL 2004/1
Heimild: Seðlabanki Íslands.
J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F
2002 2003 2004
0
5
10
15
20
25
30
35
Ma.kr.
Mynd 2
Álögð bindiskylda janúar 2002 - febrúar 2004