Peningamál - 01.03.2006, Page 35

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
35
1. Afgreiðslu umsókna frá ríkisborgurum hinna átta nýju aðildarríkja EES-samningsins var
breytt í byrjun september til að minnka umsýslu og þann tíma sem tæki að afgreiða
umsóknir. Í allt að fjórar vikur frá 7. september var einnig veitt undanþága frá þeirri meg-
inreglu að dvalar- og atvinnuleyfi hafi verið gefin út áður en erlendur starfsmaður frá nýju
aðildarríkjunum EES kæmi til landsins. Markmiðið var að bjóða þeim starfsmönnum sem
komið höfðu frá þessum ríkjum á grundvelli t.d. þjónustusamninga, störf og starfskjör með
hefðbundnum hætti.
VI Vinnumarkaður og launaþróun
Atvinnuleysi nálgast nú lágmark síðustu uppsveiflu. Vaxandi skort-
ur á vinnuafli hefur ýtt undir launaskrið. Á sl. ári hafa laun hækkað
töluvert umfram það sem samrýmist verðbólgumarkmiði Seðlabanka
Íslands. Eigi að síður hafa laun hækkað minna en vænta mætti út frá
sögulegu sambandi hagvaxtar, vinnuaflseftirspurnar og launabreyt-
inga. Innflutningur vinnuafls hefur því greinilega aukið þanþol íslensks
vinnumarkaðar og sveigjanleika hans. Vinnuframlag Íslendinga jókst
nokkuð á síðasta ári og á líklega enn eftir að aukast töluvert miðað við
reynslu frá síðustu uppsveiflu.
Atvinnuleysi í takt við spá
Atvinnuleysi á árinu 2005 var 2,1%, í samræmi við síðustu spá
Seðlabankans. Atvinnuleysi hefur minnkað hratt í vetur og var 1,3% í
febrúar að teknu tilliti til árstíðarsveiflu, litlu meira en það var í október
2000 þegar árstíðarleiðrétt atvinnuleysi varð lægst 1,1% í síðustu
uppsveiflu. Hefur atvinnuleysi ekki verið svo lágt frá því um mitt ár
2001. Horfur eru á að atvinnuleysi verði minna í ár en spáð var í des-
ember, eða 1,5%. Gert er ráð fyrir að það aukist á næsta ári, og verði
tæplega 2%.
Á haustmánuðum dró úr framboði starfa hjá vinnumiðlunum.
Frá því í desember hafa færri störf verið í boði en á sama tíma árið á
undan. Hefur það ekki gerst frá janúarmánuði árið 2003. E.t.v. boðar
þetta minnkandi spennu á vinnumarkaði, en gæti einnig tengst breyt-
ingum sem gerðar voru í september á verklagi við afgreiðslu atvinnu-
leyfa ríkisborgara nýju aðildarríkja EES, sem gætu hafa dregið úr þörf
fyrir að auglýsa störf með jafnlöngum fyrirvara og áður.1
Sveigjanleiki íslensks vinnumarkaðar er enn fyrir hendi ...
Sveigjanleiki íslensks vinnumarkaðar virðist enn töluverður. Framboð
innlends vinnuafls sveiflast töluvert í takt við hagsveifluna, bæði fjöldi
fólks á vinnumarkaði og vinnutími þess. Að auki flytja íslenskir rík-
isborgarar til og frá landinu eftir aðstæðum á vinnumarkaði og þar við
bætist nú aukið framboð erlends vinnuafls.
Framboð innlends vinnuafls jókst árið 2005 frá árinu á undan
og gæti enn átt eftir að aukast töluvert miðað við reynslu frá síðustu
uppsveiflu. Samkvæmt vinnumarkaðskönnun Hagstofu Íslands jókst
vinnuaflsnotkun enn frekar á síðasta fjórðungi ársins 2005 og á árinu
öllu urðu mikil umskipti frá fyrra ári, á alla mælikvarða vinnuaflsnotk-
unar. Starfandi fólki fjölgaði um 3,3% milli ára, aukning heildarvinnu-
magns var svipuð og atvinnuþátttaka jókst um 1,2 prósentur. Viðbótin
við vinnuaflið kom, eins og í fyrri uppsveiflum, fyrst og fremst úr
yngstu (16-24 ára) og elstu aldurshópunum (55-74 ára), hvort heldur
skoðuð er fjölgun starfandi fólks eða heildarvinnumagn.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
Heimildir: Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-1
Atvinnuleysi janúar 1991 - febrúar 2006
% af mannafla
Atvinnuleysi (ekki árstíðarleiðrétt)
Atvinnuleysi (árstíðarleiðrétt)
0
250
500
750
1.000
1.250
1.500
1.750
0
100
200
300
400
500
600
700
2005 2006200420032002200120001999
Ný atvinnuleyfi (hægri ás)
Laus störf (vinstri ás)
Fjöldi lausra starfa Fjöldi leyfa
1. Mánaðarlegar tölur, sýnd eru þriggja mánaða hreyfanleg meðaltöl.
Heimild: Vinnumálastofnun.
Mynd VI-2
Fjöldi lausra starfa hjá vinnumiðlunum
og nýrra atvinnuleyfa 1999-20061
-2
-1
0
1
2
3
4
Mynd VI-3
Breytingar á vinnuafli 2003-2005
Breytingar milli ára '04-'05
Breytingar milli ára '03-'04
Heimild: Hagstofa Íslands.
Atvinnu-
þátttaka
(prósentur)
Fjöldi
starfandi
(%)
Atvinnu-
leysi
(prósentur)
Heildar-
vinnumagn
(%)
Meðal-
vinnutími
(klst.)