Peningamál - 01.03.2006, Blaðsíða 37

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
37
vildi um helmingur sjávarútvegsfyrirtækja fækka starfsfólki næstu sex
mánuði en einungis 11% nú. Líklegt er að nokkur fækkun hafi þegar
átt sér stað þar sem þrír fjórðu hlutar sjávarútvegsfyrirtækja vilja nú
halda starfsmannafjölda sínum óbreyttum og fyrirtæki sem vilja fjölga
starfsmönnum eru rúmlega helmingi fleiri en í október. Nokkru meiri
bjartsýni virðist einnig gæta í iðnaði og framleiðslu en þar vilja nú fleiri
fyrirtæki fjölga starfsmönnum og færri fækka þeim en í október 2005.
Aukin samkeppni er um innlent vinnuafl ...
Umframeftirspurn eftir vinnuafli, sérstaklega í byggingarstarfsemi
og mannvirkjagerð, hefur verið mætt með innflutningi vinnuafls.
Atvinnurekendur þurftu því ekki að mæta vinnuaflsskorti með yfir-
boðum í launum. Launaskrið í þessum atvinnugreinum hefur því verið
lítið í sögulegu samhengi.
Töluverður hluti atvinnuleyfa, u.þ.b. 40%, er tengdur stóriðju-
og virkjanaframkvæmdum. Um 25% atvinnuleyfa eru fyrir starfsfólk í
iðnaði og fiskvinnslu, 15% fyrir starfsfólk annarra byggingarverktaka
en þeirra sem tengjast stóriðju- og virkjanaframkvæmdum og um
20% fyrir starfsfólk í þjónustugreinum. Forsvarsmenn sumra sveitar-
félaga hafa haldið því fram undanfarið að ekki sé lengur hægt að
mæta vinnuaflsskorti innanlands fyllilega með innflutningi vinnuafls.
Atvinnurekendur hafa því í auknum mæli þurft að keppa um starfs-
menn með yfirboðum og eru nýgerðir kjarasamningar og endurskoð-
un launaliðar hjá sumum sveitarfélögum skýr merki þar um.
... og launaskrið eykst í kjölfarið
Afleiðingin er aukið launaskrið, en það hefur aukist töluvert frá því
um mitt ár. Launavísitala fyrir laun á almennum markaði hækkaði um
1,4% milli þriðja og fjórða ársfjórðungs 2005. Laun opinberra starfs-
manna og bankamanna hækkuðu minna eða um 1% en áhrif kjara-
samninga sveitarfélaga komu ekki fram af fullum þunga í launavísitölu
fyrr en í upphafi árs 2006. Milli meðaltala áranna 2004 og 2005
hækkaði launavísitalan fyrir allan vinnumarkaðinn um 6,8%, vísitala
neysluverðs um 4% og kaupmáttur launavísitölu því um 2,8%.
Svör forsvarsmanna fyrirtækja í fyrrnefndri könnun gætu þó bent
til þess að flest fyrirtæki geri sér vonir um að geta beitt öðrum úrræð-
um en yfirboðum til þess að fullnægja vinnuaflsþörfinni. Færri for-
svarsmenn gera ráð fyrir að laun muni hækka á árinu nú en í október
og fleiri telja að laun muni standa í stað. Hugsanlega er launakostn-
aður þegar orðinn það hár að erfitt sé að hækka laun frekar. Lækkun
á gengi krónunnar frá því að könnunin var gerð skapar þó svigrúm til
launahækkana hjá útflutningsfyrirtækjum.
Launakostnaður eykur verðbólguþrýsting
Miðað við spá Seðlabankans sem birt er hér að framan eykst launa-
kostnaður á framleidda einingu hraðar en samrýmist verðbólgumark-
miði Seðlabanka Íslands en samkvæmt henni er gert ráð fyrir svipaðri
aukningu í ár og á síðasta ári, 6½%. Á næsta ári er gert ráð fyrir að dragi
úr launaskriði í takt við aukið atvinnuleysi og launakostnaður á fram-
leidda einingu aukist um 3,9%. Töluverð óvissa ríkir hins vegar um end-
urskoðun kjarasamninga á almennum vinnumarkaði í nóvember. Miðað
við verðbólguhorfur nú virðist torsótt að forsendur þeirra standist.
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
Hagvöxtur
Kaupmáttur launa
Launavísitala
Mynd VI-7
Launavísitala, kaupmáttur launa og hagvöxtur
1990 - 2005
Breyting frá fyrra ári (%)
Heimild: Hagstofa Íslands.
‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
200720062005200420032002200120001999
Mynd VI-8
Launakostnaður á framleidda einingu
1999-20071
Breyting frá fyrra ári (%)
1 Áætlun fyrir árið 2005. Spá Seðlabankans 2006-2007.
Heimild: Seðlabanki Íslands.