Peningamál - 01.03.2006, Page 44

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
44
2000, því að Hagstofan kannar nú húsaleigu á þriggja mánaða fresti.
Einnig má líta á þetta bil sem vísbendingu um að íbúðaverð sé orðið
úr takti við undirliggjandi áhrifaþætti og að það sé vísbending um að
íbúðaverð kunni að lækka á ný í átt að leiguverðinu. Ef sú yrði raunin
myndu áhrifin auðvitað verða til að draga úr verðbólgu.

Hjöðnun vöruverðs hefur gengið til baka og horfur eru á vaxandi
árshækkun á næstu mánuðum
Á vormánuðum sl. ár lækkaði vöruverð verulega. Verðlækkunina
mátti einkum rekja til dagvörumarkaðarins, þar sem samkeppni um
markaðshlutdeild leiddi um tíma til lægra verðlags. Síðla sl. sumar og
á haustmánuðum gekk þessi lækkun til baka að miklu leyti. Með vor-
inu mun, sem fyrr segir, gæta grunnáhrifa lækkunarinnar fyrir ári og
má gera ráð fyrir að árshækkun dagvöruverðs geti þá numið allt að
10%, ef ekki verða verulegar breytingar á dagvöruverði næstu mán-
uði. Ef áhrif gengislækkunar krónunnar að undanförnu skila sér í enn
frekari verðhækkunum gæti tólf mánaða breytingin orðið enn meiri.
Þessar hræringar og lækkun á gengi krónunnar gætu leitt til þess að
verðbólga aukist töluvert um sinn með vorinu.
Eins og sjá má á mynd VIII-4, er langt frá því að verðlag inn-
fluttrar vöru hafi ævinlega fylgt gengisbreytingum fyllilega eftir. T.d.
gætti gengislækkunarinnar síðla árs 2001 aldrei fyllilega í innflutnings-
verði, né heldur gengishækkunar krónunnar undanfarin tvö ár. Margs
er að gæta í því sambandi. Í fyrsta lagi ber að gæta þess að innlendur
kostnaður hefur umtalsverð áhrif á verðmyndun vöru þótt hún sé inn-
flutt. Þetta getur verið nokkuð mismunandi eftir vörutegundum og
ræðst meðal annars af kostnaði við dreifingu, birgðahald og smásölu.
Í mörgum tilvikum er þetta umtalsverður þáttur í verðmynduninni,
sem þýðir að þróun innlends launa- og húsnæðiskostnaðar, svo að
nokkuð sé nefnt, getur vegið á móti áhrifum gengisbreytinga. Þá
er líklegt að notkun gengisvarna sé í sumum tilvikum umtalsverð,
sem dregur úr hraða aðlögunarinnar og getur jafnvel leitt til þess að
skammtímabreytingar hafi lítil sem engin áhrif. Þá er hugsanlegt að
mismikil samkeppni hafi áhrif á hve hratt gengisbreytinga gætir í inn-
lendu verðlagi. Hins vegar er hægt að færa rök fyrir hvoru tveggja, að
fákeppni auki fylgni við gengissveiflur og að hún leiði til minni fylgni.
Því er ekki ljóst hvort fákeppni er ein af skýringunum.
Dregið hefur úr árshækkun þjónustuverðlags
Fyrir u.þ.b. ári stóðu vísitölur opinberrar og almennrar þjónustu (einka-
aðila) nokkurn veginn jafnfætis miðað við grunnmánuðinn í mars 1997.
Undanfarin ár hefur verðlag opinberrar þjónustu hækkað umtalsvert
umfram neysluverðsvísitöluna í heild. Í ársbyrjun 2006 lækkuðu leik-
skólagjöld og verðlag annarrar opinberrar þjónustu hækkaði minna en
oft er raunin um áramót. Lækkun leikskólagjalda um 10% undanfarið
ár vegur upp aðrar hækkanir. Fyrir vikið dró verulega úr árshækkun
opinberrar þjónustu í ársbyrjun. Í mars nam hún einungis 1,8%. Þetta
veldur því að kjarnavísitala 2, sem inniheldur ekki opinbera þjónustu,
hækkaði nokkru meira en kjarnavísitala 1, eða um 4,4%.
Verðlag þjónustu einkaaðila var í marsbyrjun 3,5% hærra en
fyrir ári. Er það töluverð lækkun frá því í byrjun desember, en þá nam
-10
-5
0
5
10
15
200620052004200320022001
Mynd VIII-5
Vöruverð janúar 2001 - mars 2006
Heimild: Hagstofa Íslands.
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Dagvara
Innfluttar vörur án áfengis og tóbaks
Innlendar vörur án búvöru og grænmetis
80
90
100
110
120
130
Dagvara
Nýir bílar og varahlutir
Innfluttar vörur án áfengis og tóbaks
Gengisvísitala fyrir vöruinnflutning
2006200520042003200220012000199919981997
Mars 1997 = 100
Mynd VIII-4
Innflutningsgengi og verðlag innfluttrar vöru
mars 1997 - mars 2006
Heimild: Hagstofa Íslands.