Peningamál - 01.05.2010, Síða 41

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
41
í efa viðvarandi afgang á utanríkisviðskiptum sem spár Seðlabankans
fela í sér. Sé litið til sögulegrar reynslu er hins vegar ljóst að hlutfall
innflutnings af landsframleiðslu vék langt frá sögulegu meðaltali á
uppsveifluárunum. Hlutdeild innflutnings um þessar mundir er því
nær því sem tíðkast hefur í gegnum tíðina, þrátt fyrir mikinn samdrátt
undangengin tvö ár. Í ljósi þess hversu mikill samdráttur ráðstöf-
unartekna og gengislækkun krónunnar hefur verið má allt eins búast
við því að hlutur innflutnings dragist enn meira saman en gert er ráð
fyrir í spánni. Þó verður að hafa í huga að hlutdeild innflutnings kann
að hafa aukist nokkuð til langs tíma vegna aukins vægis álframleiðslu.
Myndir IV-17 og IV-18 varpa nánara ljósi á hvernig aðlögun efnahags-
lífsins birtist í breyttum útgjaldahlutföllum.
Efnahagsbatanum seinkar enn
Miðað við mat Seðlabankans á árstíðarsveiflu landsframleiðslunnar
er áætlað að landsframleiðslan hafi dregist saman um 0,2% á síðasta
ársfjórðungi í fyrra og að hún muni einnig dragast saman um tæplega
0,4% á fyrsta fjórðungi þessa árs og um 0,8% á öðrum fjórðungi.
Frá þriðja fjórðungi tekur hún hins vegar að vaxa á ný er landsfram-
leiðslan vex um 1,2% frá fyrri fjórðungi. Efnahagsbatanum seinkar
því samkvæmt grunnspánni um einn ársfjórðung frá síðustu spá.
Landsframleiðsla mun engu að síður dragast saman á milli ára í spánni
og áætlað er að samdrátturinn nemi um 2½% í ár. Í janúarspánni var
gert ráð fyrir tæplega prósentu meiri samdrætti en munurinn skýrist
einkum af minni samdrætti þjóðarútgjalda því að framlag utanríkisvið-
skipta til hagvaxtar er neikvæðara en í janúar. Nokkrum hagvexti er
spáð á næstu árum, einkum á næsta ári þegar áætlað er að stóriðju-
fjárfesting vaxi um rúmlega 61%. Hagvöxtur er þó minni en jafnan
eftir svo harkalegan samdrátt.
Framtíðarframleiðslugetu efnahagslífsins stafar ógn af vaxandi
langtímaatvinnuleysi
Ljóst er að framleiðslugeta hagkerfisins varð fyrir verulegum áhrifum
af völdum banka- og gengishrunsins. Mikil uppbygging fjármagns og
vinnuafls í fjármálafyrirtækjum reyndist lítils virði þegar á reyndi. Fjöldi
fyrirtækja er ýmist farinn í þrot eða glímir við verulegan rekstrarvanda
sem á endanum birtist í að hluti fjármagnsstofnsins fer forgörðum.
Verulegur tilflutningur þarf að eiga sér stað á vinnuafli frá þeim fyr-
irtækjum sem nutu góðs af uppsveiflunni, svo sem fjármálastofn-
unum, sölufyrirtækjum innfluttra varanlegra neysluvara, ýmiss konar
þjónustufyrirtækjum og byggingarfyrirtækjum, yfir í samkeppnis- og
útflutningsgeirann þar sem rekstrarskilyrði eru betri og sóknarfæri að
finna. Ætla má að hluti vinnuaflsins muni einnig flytja af landi brott.
Hallarekstur hins opinbera tekur til sín stóran hluta af nýjum sparn-
aði og lánastofnanir eru hikandi við lánveitingar til atvinnurekstrar.
Aðgengi að veltufjármagni og lánsfé er því erfitt sem gerir það einnig
að verkum að fyrirtæki draga úr umsvifum. Almennan rekstur þarf þar
að auki í meiri mæli að fjármagna með innri fjármögnun sem dregur úr
getu fyrirtækja til fjárfestingar. Allir þessir þættir koma að lokum fram
í minni framleiðslugetu þjóðarbúsins og gerir grunnspáin því ráð fyrir
að hún hafi dregist nokkuð saman í kjölfar fjármálakreppunnar en að
Mynd IV-17
Hlutdeild einkaneyslu og fjárfestingar af
landsframleiðslu á föstu verðlagi 1980-20121
1. Grunnspá Seðlabankans 2010-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Hlutur einkaneyslu af landsframleiðslu
Meðalhlutdeild einkaneyslu af landsframl. 1980-2003
Hlutur fjármunamyndunar af landsframleiðslu
Meðalhlutdeild fjármunamyndunar af
landsframleiðslu 1980-2003
0
10
20
30
40
50
60
70
‘12‘08‘04‘00‘96‘92‘88‘84‘80
Mynd IV-18
Hlutdeild innflutnings og þjóðarútgjalda af
landsframleiðslu á föstu verðlagi 1980-20121
1. Grunnspá Seðlabankans 2010-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Hlutur innflutnings af landsframleiðslu
Meðalhlutdeild innflutnings af landsframl. 1980-2003
Hlutur þjóðarútgjalda af landsframleiðslu
Meðalhlutdeild þjóðarútgjalda af landsframl. 1980-2003
0
20
40
60
80
100
120
140
‘12‘08‘04‘00‘96‘92‘88‘84‘80
Mynd IV-19
Vísbendingar um notkun framleiðsluþátta
og þróun framleiðsluspennu1
1. ársfj. 2006 - 1. ársfj. 2010
1. Samkvæmt viðhorfskönnun Capacent Gallup meðal 400 stærstu
fyrirtækja landsins. Framleiðsluspenna er mat Seðlabankans.
Heimildir: Capacent Gallup, Seðlabanki Íslands.
Hlutfall fyrirtækja (%)
Ætti erfitt með að mæta óvæntri eftirspurn (v. ás)
Framleiðsluspenna (h. ás)
Búa við skort á starfsfólki (v. ás)
% af framleiðslugetu
0
10
20
30
40
50
60
-6
-4
-2
0
2
4
6
‘102009200820072006