Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 42

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
42
hún verði kominn á svipað stig í lok spátímans og hún var fyrir hrunið.
Miðað við langtímaleitnivöxt framleiðslugetunnar má hins vegar áætla
að u.þ.b. 5% framleiðslugetunnar hafi varanlega tapast í kjölfar fjár-
málahrunsins.6
Mat á framleiðslugetu er ætíð háð mikilli óvissu en þó sjaldan jafn
mikilli eins og við verulegar breytingar af þessu tagi. Viðhorfskönnun
Capacent Gallup, sem rætt var um hér að framan, gefur til kynna að
verulegur framleiðsluslaki sé fyrir hendi. Aðeins lítið brot fyrirtækja býr
við skort á starfsfólki og flest fyrirtæki segjast auðveldlega geta brugð-
ist við óvæntri aukningu í eftirspurn. Í spánni er gert ráð fyrir að fram-
leiðsluslakinn nái hámarki um mitt þetta ár en að smám saman dragi
úr honum og jafnvægi skapist á milli eftirspurnar og framleiðslugetu
í efnahagslífinu þegar líður á árið 2013. Framleiðslugetu í framtíðinni
stafar þó nokkur ógn ef mannauður tapast takist langtímaatvinnuleysi
fjölmenns hóps að festa rætur sínar hér á landi eða ef endurskipulagn-
ing skulda nær ekki fram að ganga sem skyldi.
6. Þá er miðað við að framleiðslugetan hafi vaxið í samræmi við u.þ.b. 3% leitnivöxt frá árinu
2005 og sú framleiðslugeta borin saman við spáða framleiðslugetu sjö árum eftir hrunið,
sem er í samræmi við hefðbundna aðferðafræði við mat á slíku tapi. Þetta er heldur meira
tap á framleiðslugetu en OECD metur fyrir OECD-ríkin í heild, en þeirra mat er á bilinu
3-3½%. Hærra mat hér á landi er í samræmi við þá staðreynd að hrunið hér á landi var
stærra í sniðum en einnig í samræmi við niðurstöður alþjóðlegra rannsókna sem benda til
þess að tapið verði því meira sem þjóðhagslegt ójafnvægi fyrir hrunið er meira (sjá OECD,
Economic Outlook, nóvember 2009 og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, World Economic
Outlook, október 2009).
Rammagrein IV-1
Sveiflur í einkaneyslu1
Í samanburði við önnur ríki Efnahags- og framfarastofnunarinnar
(OECD) er íslenskur þjóðarbúskapur tiltölulega sveiflukenndur.
Staðalfrávik breytinga í landsframleiðslu er nokkuð hátt en þó ekki
miklu hærra en hjá nokkrum öðrum ríkjum innan OECD. Hægt er að
benda á nokkrar eðlilegar ástæður fyrir þessu. Það sem er erfiðara
að skýra er að einkaneysla á Íslandi er mun sveiflukenndari en lands-
framleiðslan og tekjur.
Innan hagfræðinnar er almennt talið að heimilin leitist við að
jafna neyslu yfir tíma og að miklar sveiflur í einkaneyslu séu skaðleg-
ar fyrir hagræna velferð. Út frá þessum kenningum mætti ætla að
sveiflur í einkaneyslu ættu að vera minni en sveiflur í framleiðslu og
tekjum. Ísland er þó ekki eina ríkið innan OECD þar sem einkaneysl-
an sveiflast meira en landsframleiðslan en það er öfgakenndasta
dæmið í þeim hópi. Hlutfall staðalfráviks breytinga í einkaneyslu og
staðalfráviks breytinga í landsframleiðslu er þannig mun hærra á Ís-
landi en í nokkru öðru ríki innan OECD. Í þessari rammagrein er
reynt að draga fram helstu ástæður þessara miklu sveiflna í einka-
neyslu á Íslandi.2
1. Þessi rammagrein byggist á grein Rósu Bjarkar Sveinsdóttur, Svövu J. Haraldsdóttur og
Þórarins G. Péturssonar (2010), „Business cycle fluctuations in Iceland”, Seðlabanki
Íslands, Working Papers, væntanleg.
2. Ásgeir Daníelsson (2008) fjallar um þróun íslensku hagsveiflunnar í samhengi við alþjóð-
lega þróun.
1. Grunnspá Seðlabankans 2010-2012.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Mynd IV-20
Framleiðsluspenna 1991-20121
-6
-4
-2
0
2
4
‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91