Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 40

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
40
byggingu og ónýttra lóða sem takmörkuð eftirspurn er eftir. Í ein-
hverjum tilvikum er þó líklegt að framkvæmdir haldi áfram til að forða
ófullgerðum íbúðum frá skemmdum þrátt fyrir takmarkaða eftirspurn.
Framboð lánsfjár er af mjög skornum skammti auk þess sem verri
atvinnuhorfur, samdráttur ráðstöfunartekna, vaxandi greiðslubyrði
lána og lækkun íbúðaverðs hefur dregið máttinn úr fjárfestingaráform-
um heimila. Samkvæmt greiningu Seðlabankans á stöðu heimilanna
eru líklega um 40% heimila í neikvæðri eiginfjárstöðu í húsnæði, þ.e.
skulda meira en þau eiga í íbúðarhúsnæði.
Samdráttur íbúðafjárfestingar var tæplega 56% í fyrra og
Seðla bankinn gerir ráð fyrir að framhald verði þar á. Gangi spá
Seðlabankans eftir mun íbúðafjárfesting í ár einungis verða rúmlega
fimmtungur þess sem hún var að raunvirði árið 2007 þegar hún náði
hámarki. Hlutfall íbúðafjárfestingar af landsframleiðslu er vel undir
sögulegu meðaltali um þessar mundir og þess er vænst að svo verði
áfram næstu misserin. Samdráttinn verður þó að skoða í samhengi við
mikla fjárfestingu á árunum þegar húsnæðisverð hækkaði mikið og
hlutur íbúðafjárfestingar af landsframleiðslu var langt umfram söguleg
meðaltöl.
Aðlögun efnahagslífsins birtist í því að hlutur þjóðarútgjalda og
innflutnings af landsframleiðslu er nær sögulegum meðaltölum
en á uppsveifluárunum
Á uppsveifluárunum var hlutur einkaneyslu og fjárfestingar af lands-
framleiðslu langtum meiri en söguleg reynsla gefur til kynna að geti
samræmst jafnvægi í þjóðarbúskapnum. Hlutfall fjárfestingar af lands-
framleiðslu náði þannig hámarki í rúmlega þriðjungi árið 2006 þegar
stórframkvæmdir á Austurlandi risu hvað hæst. Hlutur innlendrar
eftirspurnar nam um 117% af landsframleiðslu sama ár og var því
verulegur halli á viðskiptum við útlönd. Gríðarlegur vöxtur eftirspurn-
ar í uppsveiflunni fékkst engan veginn staðist til lengdar og ljóst að
aðlögun hefði þurft að eiga sér stað jafnvel þótt bankakerfið hefði
verið smærra og fjármögnun þess byggð á nægilega traustum grunni
til að standast ágjöf alþjóðlegu fjármálakreppunnar. Þjóðarútgjöld
drógust saman um fimmtung í fyrra og kom sá samdráttur í kjölfar um
9% samdráttar árið á undan. Seðlabankinn gerir ráð fyrir að aðlögun
eftirspurnar að lægra tekjustigi sé vel á veg komin og að samdráttur
þjóðarútgjalda verði um 2% á þessu ári og nokkurs vaxtar muni gæta
á næstu árum þegar einkaneysla og fjárfesting leggjast á eitt um að
kynda undir hagvöxt.
Verulegur samdráttur innflutnings hefur fylgt minnkandi eftir-
spurn í þjóðarbúskapnum og gengislækkun krónunnar. Strax í kjölfar
bankahrunsins mældist afgangur á vöruviðskiptum við útlönd og
nokkru síðar einnig á þjónustuviðskiptum. Hátt hlutfall innfluttrar vöru
í neysluútgjöldum íslenskra heimila á sinn þátt í að beina samdráttar-
áhrifunum út úr hagkerfinu eins og lýst var hér að framan. Hversu
sjálfbær þessi afgangur á vöru- og þjónustuviðskiptum er ræðst m.a.
af því hvort hlutdeild innflutnings sé orðin óeðlilega lág um þessar
mundir. Væri hlutdeild innflutnings í landsframleiðslu komin langt
niður fyrir langtímameðaltal mætti gera ráð fyrir því að vöxtur inn-
flutnings á næstu árum yrði umfram hagvöxt og því tilefni til að draga
1. Grunnspá Seðlabankans 2010-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-14
Þróun húsnæðisverðs að raunvirði
og framlag undirliða 2000-20121
Húsnæðisverð að raunvirði
Húsnæðisverð að nafnvirði
Verðbólga
‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05’04‘03‘02‘01‘00
-30
-20
-10
0
10
20
30
Mynd IV-15
Aukning í fjölda íbúða eftir sveitarfélögum
á milli áranna 2003 og 20081
1. Myndin sýnir aukningu í fjölda íbúða með byggingarár 2008 eða lægra
eftir sveitarfélögum.
Heimildir: Fasteignaskrá Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
H
ei
ld
.a
uk
n.
u
ta
n
R
vk
.
H
ei
ld
ar
au
kn
in
g
R
ey
kj
an
es
bæ
r
G
ar
ða
bæ
r
M
os
fe
lls
bæ
r
H
ve
ra
ge
rð
i
Á
rb
or
g
Á
lft
an
es
H
af
na
rf
jö
rð
ur
K
óp
av
og
ur
Ö
lfu
s
A
kr
an
es
R
ey
kj
av
ík
Se
ltj
ar
na
rn
es
Hlutfall af heildarfjölda íbúða (%)
Mynd IV-16
Lóðir og fjöldi íbúða á ýmsum byggingarstigum
í hlutfalli við heildarfjölda íbúða
eftir sveitarfélögum
Heimildir: Fasteignaskrá Íslands, VSÓ Ráðgjöf, Seðlabanki Íslands.
Lóðir
Framkvæmdir hafnar eða lengra komnar
0
5
10
15
20
25
30
35
40
H
ei
ld
ar
fj.
u
ta
n
R
vk
.
H
ei
ld
ar
fjö
ld
i
Á
rb
or
g
M
os
fe
lls
bæ
r
G
ar
ða
bæ
r
A
kr
an
es
Ö
lfu
s
H
af
na
rf
jö
rð
ur
R
ey
kj
an
es
bæ
r
K
óp
av
og
ur
H
ve
ra
ge
rð
i
R
ey
kj
av
ík