Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 36

Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 36
ÞRÓUN OG HORFUR Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM P E N I N G A M Á L 2 0 1 0 • 2 36 … en sveigjanleiki efnahagslífsins hefur skipt sköpum við krefjandi aðstæður Sveigjanleiki efnahagslífsins hefur gegnt mikilvægu hlutverki við að milda aðlögunina. Í fyrsta lagi hefur samdráttur fjárfestingar og einka- neyslu að verulegu leyti beinst að innflutningi sem hefur dregist saman um u.þ.b. 38% undanfarin tvö ár. Áhrifa samdráttar einkaneyslu gætir t.d. því í meira mæli utan landsteinanna en tilfellið er meðal margra annarra ríkja þar sem stærri hluti neysluútgjalda heimila samanstendur af innlendum vörum. Sambærilegur samdráttur einkaneyslu hefði því framkallað mun meiri aukningu atvinnuleysis við slík skilyrði. Í öðru lagi styrkti gengislækkun krónunnar samkeppnisstöðu innlendra fyrirtækja í útflutnings- og samkeppnisgeiranum og stuðlaði m.a. að því að eftirspurn eftir íslenskum afurðum og þjónustu hélt velli vonum framar á fyrri hluta síðasta árs á einu dýpsta samdráttartímabili alþjóðaviðskipta frá lokum síðari heimsstyrjaldar (sjá umfjöllun í kafla II hér að framan). Eðli helstu útflutningsafurða er þó með þeim hætti að erfitt er um vik að sæta færis og auka framleiðslu þegar viðskipta- kjör eru hagstæð. Núverandi framleiðslugeta álbræðslu er nær fullnýtt og aukning hennar tímafrek, auk þess sem hámarksafli tekur mið af stöðu fiskistofna. Útflutningsfyrirtæki hafa engu að síður leitað ýmissa leiða til að hámarka útflutningsverðmæti og ferðaþjónustu hefur vaxið fiskur um hrygg undanfarin misseri þótt náttúruöflin hafi sett strik í reikninginn undanfarnar vikur. Í þriðja lagi gerði uppbygging séreignarlífeyrissparnaðar og breytt löggjöf um útgreiðslur þeirra fjölda heimila kleift að mæta samdrætti ráðstöfunartekna með tímabundnum útgreiðslum úr þess- um sjóðum. Um 40 þúsund einstaklingar hafa fengið um 36 ma.kr. greidda út fyrir skatt með þessum hætti undanfarið ár. Útgreiðslurnar nema því um 2½% af vergri landsframleiðslu síðasta árs sem er áþekkt umfangi eftirspurnarhvetjandi aðgerða ýmissa ríkja í kjölfar alþjóðlegu fjármálakreppunnar. Svigrúm hins opinbera til stuðningsaðgerða er af skornum skammti hér á landi, þótt beðið hafi verið með aðhalds- aðgerðir í ríkisfjármálum að mestu leyti fram á þetta ár, og því mikil- vægt að geta gripið til útgreiðslna af þessu tagi. Íslenska ríkið kemur ekki að fjármögnun þessara aðgerða en skatttekjur þess aukast af þeirra sökum. Þetta svigrúm var m.a. nýtt til hækkunar vaxtabóta sem kom til móts við aukna greiðslubyrði skuldsettra heimila. Eins og rakið er í kafla III, hafa fjármálaleg skilyrði heimila einnig batnað við það að skammtímavextir hafa lækkað í takt við lækkun vaxta Seðlabankans auk þess sem álag á vexti Seðlabankans sem ákvarðar dráttarvexti var nýlega lækkað með lagabreytingu. Í fjórða lagi hefur sveigjanleiki vinnumarkaðarins reynst meiri en gert var ráð fyrir. Ljóst var að mikill samdráttur í eftirspurn og framleiðslu myndi leiða til verulegrar aukningar atvinnuleysis. Sveigjanleiki vinnu- markaðarins hefur hins vegar gert vinnuaflsnotkun kleift að dragast saman um rúmlega 16% frá miðju ári 2008 án þess að framkalla álíka aukningu í atvinnuleysi. Þar gegna brottflutningur vinnuafls, tilflutningur fólks úr vinnu í skóla, minni yfirvinna og fjölgun hlutastarfa veigamiklu hlutverki. Lækkun raunlauna er ennfremur til þess fallin að draga úr þörf fyrirtækja á að segja upp fólki og auðveldar því aðlögun þjóðarbúskap- arins í kjölfar áfallsins (sjá nánari umfjöllun í kafla VI hér á eftir). 1. Myndin sýnir útgreiðslur og uppsafnaðar greiðslur eftir mánuðum miðað við þær umsóknir sem höfðu verið samþykktar fram til loka marsmánaðar 2010. Heimildir: Ríkisskattstjóri, Seðlabanki Íslands. M.kr. Mynd IV-4 Útgreiðslur úr frjálsum séreignasparnaði1 Útgreiðslur eftir mánuðum (v. ás) Uppsafnaðar greiðslur (h. ás) M.kr. 0 300 600 900 1.200 1.500 1.800 2.100 2.400 2.700 3.000 0 4.000 8.000 12.000 16.000 20.000 24.000 28.000 32.000 36.000 40.000 ‘12201120102009 Mynd IV-5 Þróun atvinnu og hagvöxtur 1981-20121 1. Grunnspá Seðlabankans 2010-2012. Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands. Breyting frá fyrra ári (%) Þróun vinnuaflsnotkunar Hagvöxtur -12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 ‘10‘05‘00‘95‘90‘85‘81 1. Vergar þáttatekjur jafngilda vergri landsframleiðslu að frádregnum óbeinum sköttum og viðbættum framleiðslustyrkjum. Vergar þáttatekjur eru metnar út frá framleiðslu einstakra atvinnugreina. Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands. Breyting frá fyrra ári (%) Mynd IV-6 Þróun vergra þáttatekna og framlag einstakra atvinnugreina 2000-20091 Vergar þáttatekjur Landbúnaður Iðnaður Byggingarstarfsemi -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 ‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00 Verslun o.fl. Fjármálaþjónusta Önnur þjónusta
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94

x

Peningamál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Peningamál
https://timarit.is/publication/1144

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.