Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 68

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
68
Viðauki 2
Skekkjur í spám Seðlabanka Íslands
Skekkjur í hagspám stafa yfirleitt af ófullkomnum upplýsingum um
efnahagsstærðir sem byggt er á, mistúlkun á stöðu þjóðarbúskapsins,
ófyrir séðum atburðum og ófullkomnum líkönum. Einhverjar skekkjur eru
óhjákvæmilegar, aðrar ekki. Athugun á skekkjum í spám Seðlabankans
getur gefið vísbendingar um mistök í spágerðinni eða mögulegar kerfis-
breytingar í þjóðarbúskapnum. Hvort tveggja má nýta við frekari þróun
á haglíkönum bankans og notkun þeirra við spágerðina.
Verðbólguspár Seðlabankans
Verðbólguspár Seðlabankans eru gerðar fjórum sinnum á ári til þriggja
ára í senn. Spárnar eru þannig að peningastefnunni í spágerðinni er
leyft að bregðast við framtíðarfrávikum verðbólgu frá verðbólgu-
markmiði Seðlabankans og framleiðsluspennu. Þessi tæknilega for-
senda spágerðarinnar gerir það að verkum að vextir Seðlabankans fá
að hreyfast þannig að verðbólga leiti aftur í markmið bankans eins
fljótt og miðlunarferli peningastefnunnar segir til um en þó þannig að
aðlögunin kosti sem minnst í auknum framleiðsluslaka. Þessi eiginleiki
spárinnar gerir það að verkum að verðbólga er ávallt í eða nálægt
verðbólgumarkmiðinu í lok spátímans.
Verðbólga árið 2009
Tólf mánaða verðbólga náði hámarki í janúar 2009 í 18,6%. Mikill við-
snúningur í verðbólguþróun átti sér stað á árinu og dróst hún nokkuð
hratt saman og var orðin 7,5% undir lok ársins og hafði verðbólga
ekki mælst minni frá því í febrúar 2008. Tólf mánaða verðbólga var að
meðaltali 12% árið 2009 en undirliggjandi verðbólga (þ.e. verðbólga
án beinna áhrifa breytinga óbeinna skatta) mældist 11,4%.
Á mynd 1 má sjá spár um þróun verðbólgu frá nóvember 2008
til loka ársins 2009. Í ágúst 2009 fór Seðlabankinn að spá sérstaklega
fyrir um bein verðlagsáhrif af hækkun neysluskatta. Spárnar sem
birtust í Peningamálum 2009/3 og 2009/4 sýna því undirliggjandi
verðbólgu. Þegar spá Peningamála í nóvember 2008 var gefin út,
skömmu eftir hrun íslenska bankakerfisins, virtust engin takmörk
fyrir mögulegri gengis lækkun og útlit var fyrir að verðbólga færi upp
fyrir 20%. Full komin óvissa var á þessum tíma um fyrirkomulag pen-
ingastefnunnar. Í lok nóvember voru hins vegar sett á gjaldeyrishöft
sem komu í veg fyrir að krónan lækkaði enn frekar. Í janúar 2009 hafði
gengi krónunnar styrkst nokkuð eftir mikla veikingu á haustmánuðum
og var um 14% sterkara en það hafði verið við útgáfu Peningamála
í nóvember. Bankinn spáði þá í janúar 11,9% verðbólgu árið 2009.
Spáin sem birt var í byrjun maí 2009 gerði hins vegar ráð fyrir mun
veikari efnahagsumsvifum en fyrri spá og töluvert hraðari hjöðnun
verðbólgunnar eða 9,9% árið 2009.
Í þeirri spá sem birtist í Peningamálum 2009/3 var því spáð að
verðbólga yrði 11,8% á árinu 2009 og að undirliggjandi verðbólga
yrði 11,1%. Í nóvemberhefti Peningamála var spáð 12% verðbólgu
og undirliggjandi verðbólgu 11,3%.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd 1
Verðbólguspár PM 2008/3 - PM 2009/4
og undirliggjandi verðbólga
0
5
10
15
20
25
201020092008
Undirliggjandi verðbólga
11,4% árið 2009
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Verðbólga
Undirliggjandi verðbólga
PM 2009/4
PM 2009/3
PM 2009/2
PM 2009/1
PM 2008/3
ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM