Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 51

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
51
2. Eins og fram kemur á mynd VI-4 var langtímaatvinnuleysi einnig nokkurt í uppsveiflunni,
en um fjórðungur þeirra sem var atvinnulaus árið áður en kreppan skall á hafði verið
atvinnulaus lengur en sex mánuði, þótt fjöldinn væri aðeins lítið brot af því sem varð eftir
að hún skall á, eða 6,5%.
samsvarar því að atvinnuleysi aukist um tæpa prósentu. Niðurstöður
vinnumarkaðskönnunar Hagstofunnar og tölur um flutninga til og frá
landinu á fyrsta fjórðungi ársins sýna að aðlögun vinnumarkaðarins
heldur áfram, en mun hægar.
Yfir helmingur atvinnulaus lengur en sex mánuði
Þótt opinberar upplýsingar skorti um ástæður þess að fólk fer af
atvinnuleysisskrá, eru vísbendingar um að nokkur hreyfing sé á fólki
af skrá í vinnu. Langtímaatvinnuleysi (þ.e. atvinnulausir lengur en sex
mánuðir) hefur þó aukist í takt við aukið atvinnuleysi og var hlutfall
þeirra sem höfðu verið atvinnulausir í sex mánuði eða lengur 52% í
ágúst sl. Langtímaatvinnuleysi minnkar alltaf tímabundið frá sumri og
fram á vetrarmánuði þar sem hluti þeirra sem hefur verið atvinnulaus
fær vinnu yfir sumarmánuðina, en hlutfall langtímaatvinnulausra af
atvinnulausum var aftur komið í 52% í mars. Í síðustu niðursveiflu
varð hlutfall langtímaatvinnulausra hæst um þriðjungur atvinnulausra.
Eins og fram kemur á mynd VI-5 er þessi aukning langtímaatvinnu-
leysis í takt við þróunina á fyrri samdráttarskeiðum.2
Atvinnuþátttaka svipuð og í niðursveiflunni á fyrri hluta tíunda
áratugar síðustu aldar
Fyrst eftir að kreppan skall á kom minnkandi eftirspurn eftir vinnuafli
fram í fjölgun atvinnulausra en frá og með öðrum ársfjórðungi árið
2009 fjölgaði einnig þeim sem yfirgáfu vinnumarkaðinn. Þetta eru
dæmigerð viðbrögð við alvarlegum kreppum og reynsla úr öðrum
fjármálakreppum gefur til kynna að hluti þessa fólks muni jafnvel ekki
snúa aftur á vinnumarkaðinn. Atvinnuþátttaka hefur minnkað um 2,3
prósentur frá því að hún var mest árið 2007 og var 81% á síðasta ári.
Þrátt fyrir að áfallið nú sé töluvert meira en í niðursveiflunni á fyrri
hluta síðasta áratugar er atvinnuþátttaka svipuð.
Viðbrögðin við minnkandi eftirspurn eftir vinnuafli eru sem fyrr
nokkuð mismunandi eftir aldurshópum. Eins og jafnan áður er það
fyrst og fremst atvinnuþátttaka yngsta aldurshópsins, 16-24 ára, sem
breytist í takt við hagsveifluna (sjá mynd VI-6). Í uppsveiflunni jókst
atvinnuþátttaka í þessum aldurshópi úr 72% árið 2004 í 80% árið
2007 en var orðin 73,5% á síðasta ári. Hlutur yngsta launafólksins
í samdrætti vinnuaflsins er því mun meiri (60%) en nemur hlutfalli
þeirra af vinnuaflinu (16%).
Brottflutningur erlendra ríkisborgara reyndist meiri en áður var
talið
Sveigjanleiki íslensks vinnumarkaðar hefur í fyrri hagsveiflum einnig
komið fram í því að Íslendingar hafa flutt til og frá landinu í takt við
eftirspurn eftir vinnuafli. Mikið innstreymi erlends starfsfólks til Íslands
á undanförnum árum hefur aukið þennan sveigjanleika enn frekar. Á
árunum 2005-2008 voru aðfluttir erlendir ríkisborgarar umfram brott-
Heimild: Vinnumálastofnun.
Mynd VI-4
Atvinnuleysi eftir lengd
febrúar 2000 - mars 2010
Fjöldi
0-3 mánuðir
3-6 mánuðir
6-9 mánuðir
9-12 mánuðir
Lengra en eitt ár
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun.
Mynd VI-5
Samband atvinnuleysis og
langtímaatvinnuleysis 1990-2009
Langtímaatvinnuleysi sem hlutfall af vinnuafli (%)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Atvinnuleysi sem hlutfall af vinnuafli (%)
2009
1. Tölur vinnumarkaðskönnunar eftir 2003 eru ekki fyllilega
sambærilegar við eldri tölur.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Mynd VI-6
Atvinnuþátttaka, heildarvinnustundafjöldi
og hagvöxtur 1991-20091
% Breyting frá fyrra ári (%)
Breyting heildarvinnustunda (h. ás)
Atvinnuþátttaka alls (v. ás)
Atvinnuþátttaka 16-24 ára (v. ás)
Hagvöxtur (v. ás)
60
65
70
75
80
85
90
95
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91