Sagnir - 01.06.1998, Qupperneq 20

SAGNIR ‘ 98
Jón Ólafur Ísberg
Þar sem nú eru 80 ár liðin frá fullveldinu ætla ég að
ganga út frá þeirri stöðu sem Íslendingar höfðu
fyrir þann tíma, eða eins og ástandið var eftir
1904. Við hefðum ekki orðið fullvalda,
þ.e. eiginlega sjálfstæðir en þó með
kóng. Danir hefðu séð um landhelgis-
gæsluna, utanríkisþjónustuna,
hæstarétt og auðvitað hefði þurft
að staðfesta öll mál í danska
ríkisráðinu.
Við getum gefið okkur að
þróunin hefði orðið eitthvað
svipuð og hjá Grænlendingum
og Færeyingum - eða sem er
líklegra, að við stæðum feti,
einu stóru eða mörgum litlum,
framar en þeir.
Auðvitað hefði verið
miklu betra að vera ennþá hluti af
danska ríkinu. Augljóslega hefði
verið miklu ódýrara að reka kerfið.
Við hefðum ekki þurft forseta, ekki utan-
ríkisráðuneyti, ekki landhelgisgæslu og
engan hæstarétt. Þetta væri billigt og praktiskt,
miðlægt og sjálfbært. Hvað er hægt að hafa það
betra?
Þegar áfengisbannið var afnumið hefðum við örugg-
lega fengið bjórinn þannig að almenn-
ingur hefði alist upp við almenni-
lega danska drykkjusiði og þá
værum við laus við öll miðbæjar-
vandamál í dag. Og úr ölinu í
matinn. Hver er ekki búin að fá nóg
af rollukjöti? Svínakjöt, kjúklingar,
pylsur, smörrebröd og tilbehör sem
við höfum verið að kynnast á allra
síðustu árum hefðu verið á hvers manns diski áratugum
saman. Allt var það íslenskri landbúnaðarpólitík að kenna sem
predikaði að hollastur væri heimafenginn baggi og vissi fátt
verra en svínabest, fiðufé, grænmeti og ávexti.
Hver stjórnaði landbúnaðarpólitíkinni? Nú auðvitað
framsóknarmenn allra flokka sem lifðu á þjóðrembu, aftur-
haldi, þröngsýni og svo framvegis - en slíkt hefði auðvitað
aldrei viðgengist innan Danaveldis. Bara sú tilhugsun að
vaðmálsíhaldið hefði aldrei náð fótfestu á Íslandi hefðum við
haldið í kónginn, gerir næstum því allt það danska dót
ásættanlegt. Hvað
varðar menningu og
menntun stæðum
við örugglega fram-
ar en í dag og sú
einangrunarstefna
og sjálfbyrgings-
háttur, einkum í
háskólamenntun,
sem fylgdi full-
veldi og sjálfstæði
og við erum enn
að súpa seyðið af
hefði aldrei
komið til. Lítum
einnig á vinnu-
markaðinn og
hinar miklu sveifl-
ur sem einkenndu atvinnulífið fram á síðustu ár.
Verðbólgan, höftin og fyrirgreiðslupólitíkin sem átti sér helst
hliðstæðu suður á Ítalíu og réttindi eða öllu heldur réttleysi
launafólks í samanburði við það sem þekkist í Danmörku.
Danskurinn hefði afgreitt þetta allt með stæl. Það er í raun
ekkert sem bendir til þess að við hefðum verið verr sett hvort
heldur það er mælt í peningum eða með einhverjum
huglægum hætti.
Aðskilnaðurinn og sú andúð sem við höfðum á Dönum
og raunar flestu útlensku varð til þess að við kenndum þeim
um margt það sem aflaga fór. Við litum ekki í eigin barm og
reyndum að leysa þau mál sem sneru að okkur
heldur bentum út fyrir landsteinana.
Einhverju sinni þegar Jón Sigurðsson var að
skýra stöðu Íslands í danska ríkinu notaði
hann dönsku orðin „provins“ og „colonie“
og sagði að Ísland væri hvorugt. Það væri
ekki til danskt orð yfir stöðu landsins innan
ríkisins og þess vegna taldi hann að það orð
sem lýsto því best væri „utanveltubesefi“. Með
aðskilnaðinum við Dani, útlendingahatri, einangrunarstefnu í
menningarmálum og útblásinni þjóðrembu var Ísland um
áratugaskeið utanveltubesefi í samfélagi siðara þjóða.
Trúr þeim fyrirmælum sem ég fékk verð ég að
segja að viðskilnaðurinn hafi ekki verið til góðs. Við
vitum hins vegar að það var aldrei um neitt annað að ræða
miðað við það ferli sem hófst á 19. öld og við getum auðvitað
aldrei vitað hvað hefði gerst ef…
Íslenskt fullveldi í 80 ár
19
og sjálfstæ›i
sko›anir
tóku í sjálfstæðisbaráttu 20. aldar. Sá fyrrnefndi átti að mæra hana
sem mest en sá síðar nefndi átti að finna henni allt til foráttu.
Hver stjórnaði land-
búnaðarpólitíkinni? Nú auð-
vitað framsóknarmenn allra flokka
sem lifðu á þjóðrembu, afturhaldi,
þröngsýni og svo framvegis – en
slíkt hefði auðvitað aldrei
viðgengist innan
1. desember 1918