Sagnir - 01.06.1998, Side 34

SAGNIR ‘ 9833
hafi nokkru sinni verið ástæða til að draga fána Íslands
í hálfa stöng, þá var það á þeim degi er landsstjórn
Íslands varð að leysa það þunga skylduverk af hendi að
gera þessi kjör landslýðnum kunnug.22
SAMANBURðUR VIð AðRAR LÁNTÖKUR
Til að reyna að meta það hversu slæm lánskjörin voru í raun
og veru, verður að bera þau
saman við aðrar lántökur á
svipuðum tíma. Það leg-
gur Magnús Guðmunds-
son fjármálaráðherra áher-
slu á, þegar hann leggur
fram frumvarp sitt til fjár-
laga fyrir árið 1923 á þing-
inu 1922, en þar segir m.a. um
enska lánið:
En þá er að athuga lánskjörin, og þegar um þau er
dæmt, verður að hafa í huga fjármálaástandið í
heiminum yfirleitt. Þegar erfitt er um fje og vextir
háir, getur einginn búist við kjörum, er þola saman-
burð við lánskjör góðu áranna. Ef þetta lán er
með harðari kjörum en önnur lán,
tekin um svipað leyti af áþekkum
lántakanda, er ástæða til að vera
óánægður, en annars ekki.23
Til sönnunar um að ríkisstjórnin
hafi gert allt sem í hennar valdi stóð
til að fá betri lánskjör las Magnús upp bréf
frá bankastjóra British & North European Bank í
London til Ludvigs Kaaber bankastjóra
Landsbankans sem var ásamt sendiherra Íslands í
Kaupmannahöfn á vegum stjórnarinnar í London.
Í bréfinu fjallaði bankastjórinn um hina
fyrirhuguðu lántöku og sagði m.a.:
Með því að jeg nú hefi fengið að vita, að til
mála hefir komið að taka lán þetta í
Skotlandi með aðstoð hins nafnkunna firma
Helbert, Wagg & Co. Ltd., þannig, að
Íslandi fái 84 af hundraði hverju með 7%
vöxtum til 30 ára og uppsegjanlegt
eftir 13 ár, hlýt jeg í samráði við
bestu sjerfræðinga okkar að ráða
yður til að taka þessum
skilmálum, með tilliti til hinna
erfiðu ástæðna, sem nú eru
alstaðar, og að athuguðum öllum
kringumstæðum.24
Ennfremur vitnaði bankastjórinn í
bréfi sínu til þess að Noregur hafi þá nýlega fengið
lán í Englandi þar sem afföll hafi verið 17% og
vextir 6% og bætir því einnig við að Noregur hafi
jafnan verið meðal þeirra landa sem hvað best kjör
hafa fengið í Englandi. Magnús Guðmundsson nefndi einnig
sem dæmi að Danir hafi nýlega tekið 30 milljón dollara lán til
20 ára með svipuðum afföllum og enska lánið, og einnig að
Indland hafi þurft að sætta sig við sömu vaxtakjör og við á
svipuðum tíma og enska lánið var tekið.25
Á sama tíma og var verið að afla lánsins í Englandi
lánaði enskur banki héraði í Nýja Sjálandi 750.000 sterlings-
pund með ríkisábyrgð á 6% vöxtum og voru afföllin á þessu
láni mun lægri en enska lánið, eða einungis 4%. Það verður
að vísu að hafa það í huga að hér er ekki lagt mat á það hver-
su ólíkt Nýja Sjáland er Íslandi og þar af leiðandi á þær mis-
jöfnu aðstæður sem sennilega hafa ríkt í löndunum
tveimur. Sem og þá staðreynd að Nýja Sjáland er
Samveldisland, eins og reyndar Indland var líka,
og hafði því væntanlega notið meira trausts en
ella.26
Einnig má nefna lán sem Landsbanki
Íslands tók í ársbyrjun 1924 í London.
Lánsupphæðin var að vísu nokkuð lægri en lánið frá
1921, eða 200 þúsund sterlingspund sem ríkið gekk í
ábyrgð fyrir. Það verður að segjast að þetta lán var með mun
betri kjörum en enska lánið, afföllin voru 6% og vextir 6,5%.
Lánið var með jöfnum afborgunum til 20 ára og að 10 árum
liðnum frá lántöku var heimilt að greiða það upp í einu lagi
með 6 mánaða fyrirvara.27 Þó ber að hafa það í huga að þegar
þetta lán var tekið voru horfurnar allt aðrar í efnahagsmálum
landsins og þar sem að vextir eru háðir verðbreytingum og
Íslenskt fullveldi í 80 ár
„Neyðin er enginn kaupmaður“
Á sama tíma og var verið að
afla lánsins í Englandi lánaði
enskur banki héraði í Nýja Sjálandi
750.000 sterlingspund með ríkis-
ábyrgð á 6% vöxtum og voru afföllin
á þessu láni mun lægri en enska
lánið, eða einungis 4%.
Titilsíða af enska láninu. Inni í örkinni eru skilmálar tíundaðir og listi af svo
kölluðum vaxtamiðum sem átti að láta af hendi við greiðslu afborgana.