Sagnir - 01.06.1998, Page 36

SAGNIR ‘ 9835
Þess ber að geta að á sama þingi og stjórnin fékk heim-
ild til að taka enska lánið voru samþykkt lög sem takmörkuðu
mjög einkarétt Íslandsbanka á seðlaútgáfu, hann varð smám
saman að taka seðla sína úr umferð og átti því ferli að vera að
fullu lokið árið 1933. Einnig fékk ríkisstjórnin samkvæmt
þessum lögum heimild til þess að skipa tvo af þremur stjórn-
endum bankans.31
En harðasta hrinan gegn Íslandsbanka vegna enska
lánsins var á Alþingi 1923 þegar framsóknarmenn báru fram
þingsályktunartillögu samtímis í báðum deildum um skipum
nefndar sem ætti ,,að kynna sjer, svo unt er, fjárhagsaðstöðu
Íslandsbanka gagnvart ríkinu, og þá sjerstaklega tryggingar
þær, er hann hefir sett ríkissjóði fyrir þeim hluta enska
lánsins, sem bankinn hefur fengið.“32
Umræðurnar um tillögurnar urðu mjög
langar (um 300 dálkasíður) og heitar.
Fyrir framsóknarmönnum í neðri deild
fór Sveinn Ólafsson þingmaður Suður-
Múlasýslu, en í efri deild fór Jónas
Jónsson frá Hriflu mikinn. Eftir að hafa
rakið í löngu máli þann óskunda sem
Íslandsbanki hafði unnið þjóðinni,
vék hann sér að láninu
sjálfu, og tryggingunni í
tolltekjunum:
Þá er beiskasta pil-
lan eftir, en það er
bandið á toll-
tekjunum. Jeg verð
að minnast á þetta
atriði, úr því að lánið var tekið fyrir Íslandsbanka, til
þess að sýna, hve gífurlegar fórnir landið hefir lagt á
sig fyrir þennan banka. […] Ísland tekur þetta lán, og
ber fulla ábyrgð bæði á höfuðstól og vöxtum. Enn fre-
mur skal lánið gert öruggara með sjerstakri tryggingu í
tolltekjum landsins. […] Þannig hefir fyrverandi
landsstjórn tekist að ganga frá fjármálum landsins.
[…] Að festa þannig tekjur landsins er ráð,
sem ræfilsþjóðir eru stundum neyddar að
grípa til, svo sem Tyrkir og Kínverjar, og
er í þessu hin mesta auðmýking.33
Tillögu framsóknarmanna var
breytt þannig að Alþingi ályktaði að skora
á ríkisstjórnina að láta fjárhagsnefnd í té
fullkomna og nákvæma skýrslu um trygging-
ar þær er bankinn hafði sett fyrir láninu.34 En
athygli vekur að í lok þingsins voru einnig samþykkt lög um
stofnun embættis eftirlitsmanns með bönkum og sparisjóðum
og sennilega var það gert til að reyna lægja
að einhverju leyti deilurnar um Íslands-
banka.35
Eftir hina miklu aðför framsóknar-
manna að Íslandsbanka á þinginu 1923
er áhugavert að skoða þróun málsins á
þinginu árið eftir. Þann 6.
maí 1924 var tekin fyrir
fyrirspurn Bernharðs
Stefánssonar þingmanns
Framsóknarflokksins
um tryggingar Íslands-
banka fyrir enska lán-
inu. Mjög litlar
umræður urðu um
fyrirspurnina og
virðist sem áhugi manna á
málinu væri að einhverju leyti
dvínaður, á þessum tíma töldu
menn að Íslandsbanki væri kominn
yfir verstu efnahagserfiðleikana.36
LÁNIð GERT UPP
Þrátt fyrir að áhugi á enska láninu hafi farið minnkandi, þá
Íslenskt fullveldi í 80 ár
„Neyðin er enginn kaupmaður“
„Að festa þannig tekjur
landsins er ráð, sem ræfils-
þjóðir eru stundum neyddar að
grípa til, svo sem Tyrkir og
Kínverjar, og er í þessu hin
mesta auðmýking.“
Vaxtamiði með undirskrift
Sveins Björnssonar.
Lántökur íslenska ríkisins og íslenskra fjármálastofnana í Englandi 1921-1935
Heimild: Skýrsla Landsbanka Íslands 1936. Gögn frá Myntsafni Seðlabanka Íslands.
0
500.000
1.000.000
1.500.000
2.000.000
2.500.000
Lántökur
Greiðslur
Eftirstöðvar