Sagnir - 01.06.1998, Side 52

SAGNIR ‘ 9851
Íslenskt fullveldi í 80 ár
sveitasamfélaginu gamla. Magnúsi svipaði því að mörgu leyti
til forsvarsmanna Reykjavíkur sem höfðu framan af öldinni
ekki talið það vera í verkahring bæjarfélagsins að byggja yfir
vaxandi fjölda aðkomufólks, nema þá einhvers konar óvandað
bráðabirgðahúsnæði þegar í harðbakkann sló.
HÖFðABORGIN Á TRÉSTAURUNUM
Meginhluti hinnar nýju byggðar, 12 íbúðahús, voru innan þess
þríhyrningslaga svæðis sem afmarkaðist af
Samtúni, Höfðatúni og Borgartúni.
Fjögur íbúðahús til viðbótar voru
byggð stuttu seinna við Borgartún,
ofan við sjálfa meginbyggðina.
Íbúðalengjurnar við Höfða, nokkurs
konar raðhús, voru fyrstar sinnar
tegundar í höfuðstaðnum. Ekkert hafði
verið byggt af slíkum einlyftum húsum áður og má leiða að
því líkum að um erlenda fyrirmynd hafi verið að ræða. Þær
urðu í heild sinni 16 með alls 104 íbúðum. Meirihluti íbúð-
anna var með tveimur herbergjum, eldhúsi og salerni, en þær
32 íbúðir sem síðar voru reistar ofan við meginíbúðabyggðina
gegnt Höfða voru einungis eitt herbergi ásamt eldhúsi og
salerni.25 Stærri íbúðirnar voru tæpir 40 fermetrar en þær
minni um 30 fermetrar.26 Þrengslin voru því mikil og voru
dæmi um það að í 40 fermetra íbúðum byggju um 13 manns.
Þurfti þá að skipuleggja hvern krók og kima vandlega. Var þá
„raðað vandlega niður í herbergjunum og sofið á gömlum
harmoníkubeddum.“27
Lítið var lagt í húsin eins og útboðslýsing arkitekta
bæjarins, þeirra Einars Sveinssonar og Valgeirs Björnssonar,
frá 25. september 1941 ber með sér. Þar kemur m.a. fram að
í útveggjum og lofti skyldi nota einungis sag og hefilspón til
einangrunar, en í útveggi og loft var að
öðru leyti notaður asfaltpappi,
vatnsplægð klæðning og panill utan
yfir tilbúnar grindur, svokallaðar
húseiningar. Minna var lagt upp úr
milliveggjum nema þeim sem
skildu að íbúðir, en þeir skyldu
einangrast líkt og um útveggi væri að
ræða.28
Ekki kemur á óvart að margir fyrrum íbúar Höfðabor-
gar minnast þess nístingskulda sem lék um híbýli þeirra á köl-
dum vetrardögum. Kuldinn smaug í gegnum smæstu rifur og
göt „þannig að jafnvel blaut borðtuska fraus föst við hrímað
eldhúsborðið. Yfirleitt fraus í vaskinum, það þurfti alltaf að
láta renna á nóttunni.“29 Einn íbúinn greindi frá því að „eld-
húsofnarnir dugðu ekki til að þíða af gluggum, þó svo
að gamlar Rafhaeldavél væru til staðar, en það dugði
ekki til, það fraus á kerfinu.“30
Í útboðslýsingunni var heldur ekki gert ráð fyrir
traustum og vönduðum undirstöðum. Íbúðabyggðin
skyldi hvíla á tréstaurum eða -stoðum, sem reknir
skyldu ofan í mýrina.31 Með þessu móti sparaðist
bæði tími og fjármunir, því mýrlendi var á þessum
slóðum. Að láta íbúðahúsin hvíla á tréstaurum eða
stoðum reyndist þegar til lengri tíma var litið frekar
óhentug lausn. Tréstaurarnir fúnuðu í mýrinni og
sum íbúðahúsin tóku að síga þegar leið á.32 Undir
húsunum þrifust nagdýr, sem gerðu oft á tíðum
mörgum Höfðaborgarbúanumskráveifuna.33
Magnús V. Jóhannesson, húsnæðisráðunautur,
virtist hafa séð slíka þróun fyrir þegar hann ritaði
svarbréf við greinargerð bæjararkitektanna tveggja,
Einars Sveinssonar og Valgeirs Björnssonar þann 11.
Höfðaborgin
Tréstaurarnir fúnuðu í mýrinni
og sum íbúðahúsin tóku að síga
þegar leið á. Undir húsunum þrifust
nagdýr, sem gerðu oft á tíðum mörgum
Höfðaborgarbúanum marga
skráveifuna.
Teikning af einni íbúð í
Höfðaborgarlengju.
1: Inngangur - þrep
2: Anndyri
3: Geymsla
4: Föt
5: Eldhús (5,3m2)
6: Forstofa
7: Stofa (12,2m2)
8: Svefnherbergi (9,5m2)
9: Salerni (0,8m2)
Alls 39,6m2