Sagnir - 01.06.1998, Side 62

SAGNIR ‘ 9861
Ímyndunaraflið til valda
Íslenskt fullveldi í 80 ár
það einkenndist af viðleitni Bandaríkjanna til að hefta
útbreiðslu kommúnismans voru dregnar í efa. Hrottalegar
myndir af þessu fyrsta sjónvarpsstríði sögunnar fengu ungt
fólk til að sjá samsvörun milli þess óréttláta þjóðfélags sem
það taldi sig búa í og því harðræði sem það ásakaði
Bandaríkin að beita heilli þjóð.3
Þegar mótmælin gegn Víetnamstríðinu hófust af full-
um krafti á síðari hluta sjöunda áratugarins fóru stúdentar
Evrópu að taka við sér. Þeir urðu fyrir áhrifum frá
hræringunum Vestanhafs og tileinkuðu sér ýmsar baráttu-
aðferðir stúdenta í Bandaríkjunum. Mest urðu mótmælin í
Þýskalandi, Frakklandi og Ítalíu. Árið 1967 urðu mikil mót-
mæli í Vestur-Berlín vegna komu Íranskeisara. Óánægja
hafði verið ríkjandi meðal stúdenta vegna stjórnarinnar í Bonn
auk þess sem Víetnamstríðið var óvinsælt. Í brýnu sló milli
stúdenta og lögreglu sem leiddi til þess að einn stúdent lét
lífið. Sá atburður sem og ófrægingarherferð helstu blaða
Þýskalands leiddi til enn fjölmennari mót-
mæla.4
Slæmt ástand í háskólum Evrópu
leiddi til víðtækari mótmæla heldur en í
Bandaríkjunum. Mikil fjölgun nemenda
skapaði örtröð sem aftur varð til þess að meiri
fjarlægð myndaðist milli þeirra og kennara. Þar
að auki var skólakerfið mjög íhaldssamt og
byggði í raun á alræði prófessoranna. Stúdentar
kröfðust fjölgunar háskóla og fjölbreyttara náms-
efnis. Einnig var það gagnrýnt að háskólarnir
byggju nemendur ekki nægjanlega vel undir lífið.
Stúdentar kröfðust þess að háskólarnir tækju mið af
samfélaginu með því til dæmis að bjóða
upp á kennslu í félagsfræði. Þessar kröf-
ur tóku raunar þegar að heyrast í byrjun
sjöunda áratugarins. Til uppþota hafði
fyrst komið í Ítalíu 1965 sem náði síðan
hámarki í Frakklandi 1968 eins og tíundað
var í upphafi.5
PARÍS 1968
Stúdentar voru farnir að líta á sig sem alþjóð-
lega hreyfingu þegar atburðarásin náði hámarki
í París 1968. Þeir litu svo á að allir einstakir
þættir samfélagsins tengdust þjóðskipulaginu. Á
þann hátt gátu þeir séð samsvörun á milli forstok-
kaðra háskóla og stríðsins í Víetnam.6 Hvort
tveggja var til komið vegna hins fjandsamlega
þjóðskipulags sem auðvaldið drottnaði yfir.
Samkvæmt því réðu peningaleg sjónarmið ferð-
inni.
Rekja má atburðarásina frá 22. mars
þegar hópur stúdenta yfirtók skrif-
stofur háskólans í Nanterre í
úthverfi Parísar. Baráttan var
rétt að hefjast enda var þess
skammt að bíða að gripið yrði til
aðgerða á nýjan leik. Þegar
háskólanum í Nanterre var lokað
2. maí var röðin komin að
Sorbonne. Með Daniel Cohn-
Bendit í broddi fylkingar átti að
endurtaka leikinn við þann fornfræga háskóla. Þegar hér var
komið sögu greip lögreglan þegar inn í atburðarásina og fjar-
lægði stúdentana með harðri hendi. Með þessum aðgerðum
hófust hinar eiginlegu stúdentaóeirðir. Mikil reiði greip um
sig í þeirra röðum og streymdu þeir út á götur til að mótmæla.
Þar mættu þeir lögreglunni á nýjan leik sem tók á móti þeim
með síaukinni hörku.
Þann 13. maí fóru stúdentar í sameiginlega kröfugöngu
með verkamönnum. Um sömu mundir skullu á verkföll sem
lömuðu allt Frakkland. Það hrikti því verulega í valdastoðum
De Gaulle sem gegnt hafði forsetaembætti um tíu ára skeið.
Svo mikið er víst að hann sá ástæðu til að halda til Þýskalands
til að tryggja sér stuðning franskra hersveita er þar voru
staðsettar. Þar næst hélt hann sjónvarpsræðu þann 30. maí
þar sem hann boðaði til kosninga. Í ávarpinu reyndi hann að
ófrægja stúdenta með því að skella skuldinni á kommúnista.
Þar af leiðandi ættu Frakkar um tvo kosti að velja - Gaullisma
eða kommúnisma. Frakkar brugðust
skjótt við ræðunni og sýndu
stuðning sinn í verki með því að
mynda fjöldagöngu sem ein
milljón manna er talin hafa tekið
þátt í. Þar með riðluðust fylkingar
mótmælenda og öll andstaða koðnaði
niður. De Gaulle vann stórsigur í
kosningunum og virtist hafa styrkt sig
verulega í sessi.
Því hefur verið haldið fram að eftir
þessa atburði hafi allt breyst þrátt fyrir
að allt væri sem fyrrum. Pólitísk örlög
De Gaulle eru til vitnis um
þessar hræringar. Hann var
sigurvegari kosninganna en
innan árs hafði hann sagt af
sér. Það kom á daginn að hann
var ekki í takt við þá þróun sem
hafði orðið í hinum iðnvædda
heimi.7
Það var eins og öll sú óánægja sem
brotist hafði upp á yfirborðið á þeim
áratug sem var senn á enda hefði safnast
fyrir í hugum Parísarstúdenta. Málefnin
voru af hinu fjölbreytilegasta tagi. Deilt var
á einstrengingslegt skólakerfi, tilbúnar þarfir
neyslusamfélagsins, firringu borgaranna,
mengun, alls kyns undirokun og heimsvalda-
stefnu. Krafist var þátttökulýðræðis, aukinnar
samkenndar og aðstoðar við þriðja heiminn.
Umræðuefnin voru í raun óþrjótandi. Menn
töluðu fram og aftur þar til hinn vestræni
heimur hafði í heild sinni verið tættur í sundur
af vægðarlausri gagnrýni. Því var haldið
fram að maðurinn hefði fullan rétt á að
finna tilfinningum sínum og
sköpunargleði þann farveg sem
hentaði hverjum og einum.
Allar hömlur væru frelsis-
svipting sem bæru vott um
kúgun samfélagsins.
Til að ná þessum
breytingum fram töldu
stúdentar nauðsynlegt að fá
Þegar mótmælin gegn
Víetnamstríðinu hófust af fullum
krafti á síðari hluta sjöunda ára-
tugarins fóru stúdentar Evrópu
að taka við sér.
Stríðsádeilu plakat eftir Seymour Chwast frá árinu 1967.