Jökull


Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 153

Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 153
Grímsvatnagos 1933 og fleira frá því ári HAUKUR JÓHANNESSON Icelandic Museum of Natural History P. O. Box 5320 Reykjavík Iceland Við lestur dagblaða frá árinu 1933 rakst ég á frásagnir af eldgosi, sem vart verða véfengdar. Jóhannes Áskelsson (1936) minnist á þessar gos- fregnir en taldi þó vafasamt að það hafi verið raunverulegt gos. Ólafur Jónsson (1945) áleit að gosið hafi á Dyngjuhálsi eða í jökulbrúninni suður af honum. Sigurður Pórarinsson og Krist- ján Sœmundsson (1979) geta um gos í Vatnajökli 1933 en staðsetning talin óviss. Ég hefi tínt allt til, sem ég hefi fundið um gosið. Einnig læt ég fylgja með nokkur fyrirbrigði, sem í dagblöðum þess tíma voru talin merki um eldgos. Hér verða þau talin í réttri tímaröð. GOSFREGNIR ÚR DAGBLÖÐUM Janúar 1933 Morgunblaðið (15. tbl.) skýrir svo frá, að um kvöldið þann 17. janúar hafi menn á Akureyri séð eldbjarma á lofti í stefnu yfir Garðsárdal. í fréttinni segir, að hann hafi sést frá um kl. 6 til 10.30. Haft var eftir Ólafi Jónssyni, að milli leiftr- anna hafi oft ekki liðið nema mínúta. Bjarminn var mismunandi mikill og stundum svo sterkur, að ský yfir dalnum ljómuðu upp, en birtu sló í dalinn hlíða á milli. Blaðið endar fréttina á því, að menn þar nyrðra telji, að eldur sé uppi í Dyngjufjöllum. í Veðurfarsbók (1933) frá Höfn í Bakkafirði segir, að bóndinn í Kverkártungu hafi hinn 18. janúar séð leiftur í SSV-átt allt frá kl. 18.40 til miðnættis, er hann gekk til náða. Leiftrin voru mismunandi björt og leið mislangt á milli þeirra, oftast 5-10 mínútur. Út úr leiftrunum tendraði stundum eins og smá eldgneistar. Stundum brá þessari birtu langt upp á himininn en það hafði verið sjaldan. Svipaða sýn sá sami maður að kvöldi hins 20. janúar og í sömu átt. Veðurstofan virðist hafa sent út fyrirspurn til nærliggjandi veðurathuganastöðva og tekur at- huganamaður á Nefbjarnarstöðum á Héraði skýrt fram í Veðurfarsbók sinni í sama mánuði, að þaðan hafi enginn séð eld eða nokkur merki um eldgos. Fyrrnefnda daga þ. e. þ. 17.-20. janúar var nokkuð sterkur útsynningur á sunnanverðu landinu. Fylgdi honum eldingaveður allmikið og tilkynnt var um þrumur og eldingar frá mörgum stöðvum þessa daga (Veðráttan 1933). Telja verð- ur, að ljósagangur sá, sem hér að ofan er lýst, hafi ekki stafað frá eldgosi, en líklega hafa norðlend- ingar séð eldingar í fjarska eða rosaljós. Ólafur Jónsson (1945) minnist ekki á þennan ljósagang og taldi hann þó upp allt, sem einhver líkindi voru til að tengja mætti eldvirkni. September 1933 Morgunblaðið (120. tbl.) skýrir svo frá, að seint í september hafi orðið vart við talsvert öskufall í Möðrudal. Ólafur Jónsson (1945) getur þess líka, en af orðalaginu má ráða, að vitneskju sína hafi hann úr Morgunblaðinu. Aðrar heim- ildir hefi ég ekki rekist á, og er því óvíst hvort þetta á við rök að styðjast. Líklega hefur þetta verið sandfok. Veður seinni hluta september var oftast hægt og rigndi víða um land nema dagana 21.-26., en þá var þrálát sunnanátt og þurrt á Norðurlandi (Veðráttan, 1933) og því ekki ósenn- ilegt að sandur og mold hafi fokið. Nóvember 1933 Dagana 4. og 5. nóvember er getið um öskufall og mikið mistur á öllu Austurlandi frá Borgarfirði allt suður að Lóni. Sagt er frá öskufallinu í mörg- um blöðum (Nýja Dagblaðið 9. tbl., Morgunblað- ið 259. og 260. tbl., Vísir 305. tbl., og Alþýðu- blaðið 11. tbl.) og í Veðurfarsbók (1933). Gleggsta lýsingu á öskufallinu er að finna í 260. tbl. Morgunblaðsins. JÖKULL 34. ÁR 151
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.