Jökull

Ataaseq assigiiaat ilaat

Jökull - 01.12.1985, Qupperneq 89

Jökull - 01.12.1985, Qupperneq 89
ekki lífrænar leifar undir Kambagilshrauninu. Um útlit hraunsins skiptir alveg í tvö horn. Ofan við flatann er það eins og á hraunum, sem runnið hafa á nútíma, ómáð með gjallmúgum en nokkuð ellilegt að sjá. A flatanum og þar fyrir neðan er hraunið ýmist bert eða hulið lausum eða hálfhörðnuðum setlögum. Þar sem hraunið er bert, vantar gjallið ofan á það og hefir jökull og/eða vatn hreinsað það ofan af. Lausu og hálfhörðnuðu setlögin eru allfjölbreytt að gerð og útliti. Ofan á flatanum ber mest á jökulruðningi, sem ýmist er hálfharðnaður eða laus í sér. Hann er yfirleitt orðinn nokkuð harður þar sem hann er sand- eða leirborinn. Á köflum er glöggur jökulgarður, um 30-100 m breiður, en aðeins um 5 m hár. Garðurinn liggur með hlíðinni efst á flatanum og ofan við hann tekur við ómáð hraunið. Framhald garðsins má auðveldlega rekja norður eftir flatanum, langt austur fyrir jaðar Kamba- gilshraunsins. Kambagilshraunið gægist upp úr jökul- ruðningnum á stöku stað og allmikið af gjallkenndu efni er í honum, sumt af því vafalaust komið úr Kamba- gilshrauninu en annað hefir jökull borið með sér innan að. Það sést best á því, að dreif af slíku efni má rekja austur eftir flatanum. Það virðist þó ávallt fylgja jaðri svonefnds Markarfljótsjökuls, sem síðar verður gerð grein fyrir. Jökulruðningurinn hverfur að mestu er fram í brúnina á flatanum kemur. Þar tekur við nokkuð vel harðnaður svartur sandsteinn. Hann er vel lagskiptur. Þykkastur er hann norðan megin í gili Syðstumerkurár og nær þar ríflega 25 m þykkt (4. mynd). Sandsteinninn þynnist norður eftir brúninni og er að mestu horfinn fyrir ofan Mið-Mörk. Næsta víst er, að jökulruðningurinn uppi á flatanum leggst ofan á sandsteininn og er því yngri. Kambagilshraunið er verulega sorfið á köflum í gili Syðstumerkurár, og á stöku stað er það slitið í sundur. Ekki er þó ljóst hvort þar hafi jökull verið að verki eða vatn. Sandsteinninn leggst beint ofan á máð hraunið, en ekki verður vart jökulbergs á milli. Það þarf þó ekki að útiloka, að jöklar hafi sorfið hraunið áður en sand- steinninn myndaðist. Reyndar er það líklegt, því hann virðist alls staðar hvíla á máðu yfirborði hraunsins. f hlíðinni milli Syðstu-Merkur og Merkurár er hraunið víðast aðeins hulið jarðvegi. Niðri á jafnsléttu hverfur hraunið aftur í jökulruðning. Opnur eru fáar og slæmar, því allt er landið gróið og klætt þykkum jarð- vegi. Jarðvegurinn er fokmold með mörgum og áber- andi öskulögum. Þykkt hans er um 4.5 m áð jafnaði. Þó sést í hraunið í lækjardrögum og er það allt sorfið og gjalllaust. Þrír litlir jökulgarðar liggja frá austri til vest- urs, sá syðsti á móts við Syðstu-Mörk en sá nyrsti vestur frá Mið-Mörk (3. mynd). Þeir sjást vel á loftljósmynd- um, en miður vel á jörðu niðri, því þeir eru lágir. Þessir garðar eru yngri en sá sem uppi á flatanum er. Þeir eru endagarðar, en hinn er hliðargarður. Hamragarðahraun á upptök sín í nafnlausum gíg, sem er um 300 m í þvermál. Hann er í grunnri skál milli tveggja móbergshryggja. Barmar gígsins eru ekki ýkja háir og hann er skeifulaga og opinn til vesturs. Megin hraunstraumurinn hefir runnið nær beint í vestur eftir 250 m breiðri hrauntröð, milli tveggja móbergsása (6. mynd) . Hraunið breiðir úr sér þegar vestur fyrir ásana er komið. Þar klofnar það í tvennt. Önnur kvíslin og sú minni fellur vestur eftir hálendisflatanum ofan við Dals- bæina og hefir á einum stað staðnæmst á blábrúninni. Kvíslin fellur lengst í suður í gróf, sem opnast í brúninni ofan við Gljúfurá, en austan Fagrafells. Þar endar hraunið í mjórri totu. Þarna er hraunið mjög sérkenni- legt, gjall vantar að miklu leyti, en hraunið einkennist af stórum flykkjum, sem oft virðast hafa ýst upp úr hrauninu líkt og í súrum hraunum. Hin kvíslin fellur til suðurs fram af lágri brún ofan í dalverpið sem Trölia- mýri er í. Dalverpi þetta er vestasti hluti dalsins sem liggur vestur frá Eyj afjallajökli. Minni hraunstraumur hefir fallið beint frá gígnum til suðurs, í gegnum mjótt skarð milli hans og móbergsássins syðri. Þarna fellur hraunið niður nokkuð bratta hlíð. Innst í dalverpinu er hraunið hulið aur, sem Tröllagil hefir borið fram og sett í það. Allur botn dalsins fyrir neðan Tröllagil er hulinn hrauni og verður ekki greint á milli hraunstraumanna tveggja. Hraunið hefir síðan runnið fram úr dalnum um skarð milli Gljúfurár og Seljalandsár. Það hefir runnið niður dal, sem markast að sunnan af Seljalandsheiði en að norðan af Fagrafelli og hlíðunum inn af því. Hraunið hefir runnið fram úr dalnum í mjóum streng en breiðir úr sér er neðar kemur, og breiðast er það eftir að komið er niður á hjailann ofan við Hamragarðabæinn. Gljúf- urá og Seljalandsá renna meðfram hrauninu sitt hvoru megin, þó krækir Gljúfurá út fyrir smá spildu nokkuð ofarlega eins og sýnt er á 6. mynd. Hraunið hefir runnið fram á klettabrúnina ofan við Hamragarða, en svo er að sjá, sem það hafi ekki streymt fram af nema á tveimur stöðum. Þar ná örmjóar hrauntotur fram á blábrúnina, en ekki virðist mikið hafa farið fram af. Reynt var að finna hraunið í sandinum fyrir neðan brúnina með segulmælingum. Ekki fundust nein merki þess. Hraunið er úfið á köflum, með háum gjallmúgum og djúpum skorningum á milli. Gljúfurá og Seljalandsá hafa báðar grafið alldjúpa farvegi niður með hrauninu og sést víða inn undir það. Hraunið hvílir ávallt á völu- eða hnullungabergi, sem er gráleitt og líkist jökulbergi. Millimassinn er sand- eða leirkenndur og hnullungarnir eru allt að faðmur í þver- mál, en oftast hnefa- til höfuðstórir. Lagið er á stöku stað ógreinilega lagskipt, en yfirleitt er lagskipting eng- JÖKULL 35. ÁR 87
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Jökull

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.