Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 54

Auðna Hödd Jónatansdóttir og Rannveigjónsdóttir
Orðstöðulyklar, slangurorðabækur og aðrar sérorðabækur og orðasöfn
voru notuð þar sem það átti við, t.d. sagðist Jóhanna Þráinsdóttir hafa not-
að biblíulykil við þýðingu sína á Kierkegaard og Arni Ibsen sagðist oft nota
slangurorðabók við þýðingar sínar, en hann þýddi til dæmis leikritið
Stræti, sem er uppfullt af slangri. Þó hafði hann orð á því að uppfæra þyrfti
slangurorðabókina, sem gefin var út árið 1982, því slangur úreldist sérstak-
lega hratt. Sumar aðrar sérorðabækur, s.s. tölvu- viðskipta- og hagfræði-
orðasöfn, úreldast einnig hratt, en eru að mati þýðendanna sem talað var
við ekki endurnýjaðar nægilega oft. Margir þýðendanna sem talað var við
áttu einnig erlendar sérorðabækur sem snertu þeirra sérsvið.
Orðtíðnibækur má ekki gleyma að nefna, en þær kortleggja orð eftir því
hversu oft þau koma fyrir í tungumálinu. Þær eru að mestu notaðar af sér-
fræðingum og orðabókafræðingum til að athuga hvaða myndir orða eru
tíðari; t.d. þegar valið stendur milli „byggingameistara“ og „byggingar-
meistara“, sem hvort tveggja er notað á íslensku.
Orðabækur í tölvutæku formi og orðabækur á netinu voru lítið notað-
ar meðal bókmenntaþýðenda og leikhúsþýðenda, en aðrir þýðendur virt-
ust meira í takt við tímann og þá sérstaklega tölvuþýðendur, en varla er
hægt að segja að það hafi komið á óvart. í þeirra hópi voru vinsælust ensk-
íslensk tölvuorðabók, orðasöfn Islenskrar málstöðvar á netinu og erlend
orðasöfn á netinu, s.s. atomica.com, xrefer.com og onelook.com.
Þýðingaminni eru nýjasta tæknin á sviði þýðinga og geta þau sparað gíf-
urlegan tíma við nytjaþýðingar. Ber þá helst að minnast á Déja Vu og Trados
(sjá kafla um tölvuþýðingar). Þýðingaminni eru næsta undantelcningalaust
notuð í flokki tölvuþýðinga en enginn þýðandi fagurbókmennta eða leikrita
hafði notað þau.
Eins og sjá má hér að ofan er úr ýmsu að velja þegar um er að ræða
hjálpargögn þýðenda, en þó má alltaf bæta úrvalið. Sú tækni sem nú er að
þróast gerir einmitt orðabókagerð margfalt einfaldari og fullkomnari. Að
vísu er orðabókagerð ennþá gífurlegt verkefni, en sú tíð er liðin þegar hver
orðabók krafðist ævilangrar söfnunar margra einstaklinga með fulla vasa af
seðlum. Því er viðbúið að orðabækur framtíðarinnar verði æ yfirgripsmeiri.
Hjá Eddu er nú verið að vinna að afar viðamiklum gagnagrunni á tölvu-
tæku formi sem verður nýttur við orðabókagerð fyrirtækisins í framtíðinni.
Ur honum er hægt að vinna bæði litlar og stórar orðabækur, einmála eða
tvímála, tölvuorðabækur eða „gamaldags“ prentaðar orðabækur. Með Lexa
forritinu, sem notað er við byggingu þessa gagnagrunns, er ekki aðeins
unnt að fletta orðum upp með gömlu góðu stafsetningaraðferðinni, held-
ur má notast við orðhluta sem leitarorð, hvort sem þeir eru í upphafi, endi
eða miðju orða. Þannig er hægt að leita að öllum orðum sem innihalda
52
á Jffiœyeiiá — Tímarit i-ýðenda nr. 7 / 2003