Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 19

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 2011 15
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
hætta á fylgikvillum rúmlegu, en þrýstingssár er einn af þeim
fylgikvillum. Þetta bendir til þess að NANDA­greiningarnar
nái ekki að lýsa af nákvæmni ástandi því sem sjúklingar eru í
varðandi þrýstingssár eða ­sárahættu. Þetta á einnig við um
algengustu hjúkrunargreininguna, veikluð húð, þar sem hún
getur átt við annars konar húðvanda en þrýstingssár eða hættu
á þeim.
Staðlað fagmál sem notað er hverju sinni til skráningar þarf að
innihalda hugtök sem ná utan um þau viðfangsefni sem unnið
er með á daglegum vettvangi hjúkrunar. Hugtakið þrýstingssár
eða legusár hefur verið til innan hjúkrunar svo öldum skiptir og
klínískar leiðbeiningar um varnir gegn myndun þrýstingssára
komu fyrst fram árið 1992 (EPUAP og NPUAP, 2009). Samt sem
áður er hugtakið þrýstingssár ekki til í NANDA­flokkunarkerfinu.
Hugtakið þrýstingssár (e. pressure ulcer) er hins vegar að finna
í INCP­flokkunarkerfinu (International Council of Nurses (ICN),
2011) sem og í sjúkdómsflokkunarkerfinu ICD­10 (e. decubitus
ulcer) (Landlæknisembættið, e.d.). Í ICD­10 er unnt að skrá
þrýstingssár af nákvæmni niður á stig I, II, III eða IV. Möguleika
á slíkri nákvæmni í skráningu þrýstingssára er ekki að finna í
neinu flokkunarkerfi á sviði hjúkrunar.
Athygli vekur að rúm 20% sjúklinganna í þessari rannsókn
var með hjúkrunargreiningar er lúta að þrýstingssárum eða
hættu á þeim. Þetta er svipað hlutfall og í rannsókn Guðrúnar
Sigurjónsdóttur og félaga (2011) en þar var 21,5% sjúklinga
á Landspítala með þrýstingssár á stigi I til IV. Erlendar
rannsóknir sýna einnig svipaðar tölur um algengi þrýstingssára
(Vanderwee o.fl., 2007).
Öfugt við þrýstingssár lýsir greiningin hætta á byltu, sem
var langoftast notuð, skýrt byltuhættu. Hjúkrunargreiningin
hætta á byltu var samþykkt inn í NANDA­flokkunarkerfið síðar
en greiningar sem lúta að húð og vefjum (NANDA­I, 2009).
Aðrar greiningar sem notaðar voru til að lýsa byltuhættu,
svo sem skert göngugeta, trufluð skyntilfinning og bráðarugl,
benda til þess að einkenni eða orsakaþættir hafi stundum
verið notaðir í stað greiningar. Þetta gæti bent til þess að
hjúkrunarfræðingar noti greiningarnar á rangan hátt eða að
þekkingu þeirra á greiningarferlinu sé ábótavant. Þannig getur
sjúklingur sýnt merki þess að eiga erfitt um gang (einkenni)
vegna skertrar skyntilfinningar (orsakaþáttur) í fótum sem leiðir
til þess að hann er í byltuhættu (hjúkrunargreining). Einnig
vísar greiningin hætta á skaða ein og sér ekki til þess að um
byltuhættu sé að ræða hjá sjúklingi, en hjúkrunarmeðferðin
(byltuvarnir) gefur það hins vegar til kynna. Þetta síðastnefnda
dæmi er einnig rökstuðningur fyrir því hvers vegna aðferðin
við gagnaleitina var í tveimur skrefum, þ.e. að leita annars
vegar að hjúkrunargreiningum og viðeigandi meðferð og
hins vegar að leita að hjúkrunarmeðferð sem laut að byltum
(og þrýstingssárum) og finna þannig greininguna. Yfir 10%
sjúklinga voru skráð í byltuhættu en ekki eru til rannsóknir frá
Landspítala eða erlendis frá sem sýna hversu margir sjúklingar
voru í hættu á byltu til samanburðar, einungis hversu margir
hlutu byltu. Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa ekki til
kynna hversu margir sjúklingar hlutu byltu, en atvikaskráning
frá Landspítala (2006) sýnir mun lægri tölur en í erlendum
rannsóknum (Halfon o.fl., 2001; Healey o.fl., 2008; Oliver o.fl.,
2007).
Notkun mismunandi hjúkrunargreininga til greiningar á sama
vandamáli getur bent til óöryggis hjúkrunarfræðinga í að beita
stöðluðu fagmáli í klínískri vinnu og erfiðleikum við að kynna
sér einstakar hjúkrunargreiningar. Óljóst orðalag og skortur
á gagnsæi gerir hjúkrunarfræðingum erfiðara fyrir að koma
auga á þá hjúkrunargreiningu sem best á við hjá sjúklingum.
Þetta getur stefnt öryggi sjúklinga í hættu þar sem viðeigandi
hjúkrunarvandamál eru ekki greind eða skráð af nákvæmni.
Það leiðir svo til þess að erfitt gæti orðið að nota sjúkraskrár
og gagnagrunna til að fá nákvæmar tölur um umfang
þrýstingssára og bylta. Sú er raunin því að mjög fá tilvik koma
fram í opinberum tölum (t.d. ársskýrslum og starfsemitölum)
um þrýstingssár og byltur (Landspítali, 2009). Þess ber þó
að geta að aðeins hluti skráðra hjúkrunarvandamála sjúklinga
er vistaður í gagnagrunnum á Landspítala enn sem komið er
og því birtast einungis tölur um þrýstingssár og byltur sem
læknar hafa skráð í sjúkraskrár. Innleiðing á hjúkrunarskráningu
í rafræna sjúkraskrá inniliggjandi sjúklinga á Landspítala er
ráðgerð haustið 2011.
Að greina hjúkrunarvandamál krefst mikillar þekkingar á sögu
og ástandi sjúklinga, faglegrar þekkingar, gagnrýnnar hugsunar,
þekkingar á greiningarferlinu og innihaldi hjúkrunargreininga.
Paans og félagar (2011) benda á að rannsóknir sýni að þessir
þættir séu orsök ónákvæmni í greiningu hjúkrunarvandamála.
Auk þess benda þeir á neikvæð viðhorf hjúkrunarfræðinga til
notkunar hjúkrunargreininga og þátta í vinnuumhverfi þeirra
sem hamli notkun hjúkrunargreininga. Ónákvæmni í notkun
greininga leiðir til þess að vandamál eru ekki rétt skráð sem
aftur leiðir til erfiðleika í notkun gagna úr sjúkraskrám. Það
Tafla 3. Skráðar hjúkrunargreiningar og ­meðferð fyrir sjúklinga í
hættu á að hljóta byltu eða sem höfðu dottið.
2004 2005
n=211 n=196
n (%) n (%)
Hætta á byltu 24 (11,4) 16 (8,2)
Byltuvarnir 13 10
Eftirlit með öryggi sjúklings 23 16
Hætta á skaða 0 (0) 1 (0,5)
Byltuvarnir 0 1
Skert göngugeta 0 2
Byltuvarnir 0 2
Trufluð skyntilfinning 1 (0,5) 4 (2,0)
Byltuvarnir 0 1
Eftirlit með öryggi sjúklings 1 3
Bráðarugl 1 (0,5) 2 (1,0)
Byltuvarnir 0 1
Eftirlit með öryggi sjúklings 1 2
Hjúkrunargreiningar alls 26 (12,3) 23 (11,7)
Hjúkrunarmeðferð alls 38 36