Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 23

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 2011 19
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
starfsandinn (3), frumkvæði (2), misrétti (2), starfsmannastefna (2),
hópvinna (2). Að auki voru fimm spurningar utan undirflokkanna:
Um félagslegan stuðning (1), forspá um vinnuna (1), streitu (1)
og hversu gefandi vinnan er (2). Spurningunum var svarað á 5
gilda kvarða þar sem 1= mjög sjaldan eða aldrei / mjög lítið eða
alls ekki og 5 = mjög oft eða alltaf / mjög mikið. Fyrri rannsóknir
hafa staðfest áreiðanleika mælitækisins (Chronbachs alfa er
0,60­0,88) (Lindström o.fl., 2000).
Maslach Burnout Inventory (MBI) mælitækið kom út árið
1981 og mælir kulnun meðal starfsfólks sem vinnur í nánum,
persónulegum samskiptum við fólk (MBI­HSS) (Demerouti o.fl.,
2000; Maslach o.fl., 1996). Spurningalistinn hefur verið þýddur
og staðfærður víða (Maslach o.fl., 1996), m.a. hér á landi
(Gunnarsdóttir o.fl., 2009). Hér var notuð útgáfa listans sem
hefur verið gerð fyrir starfsfólk í heilbrigðis­ og velferðarþjónustu
og kennslu (Maslach o.fl., 1996). MBI­HSS felur í sér 22 atriði
til að mæla þrjá undirflokka kulnunar. 1) Tilfinningaþrot (e.
emotional exhaustion, 5 atriði) mælir tilfinningalega örmögnun
starfsmanns vegna vinnu. 2) Með spurningum um hlutgervingu
(e. depersonalization, 5 atriði) er lagt mat á ópersónulegt og
kuldalegt viðmót starfsmanns gagnvart skjólstæðingum sínum.
3) Með mati á vinnuafköstum (e. personal accomplishment, 8
atriði) er upplifun starfsmanns á árangri sínum í starfi metin.
Spurningunum er svarað á 7 gilda kvarða þar sem 0=aldrei
og 6=á hverjum degi (Maslach o.fl., 1996). Fyrri rannsóknir
hafa staðfest áreiðanleika mælitækisins (Cronbachs alfa fyrir
kvarðana þrjá er 0,67 til 0,84) (Maslach o.fl., 1996).
Siðfræði
Leyfi fékkst fyrir rannsókninni hjá Siðanefnd stjórnsýslurannsókna
og framkvæmdastjóra hjúkrunar á LSH og rannsóknin var
tilkynnt til Persónuverndar. Ennfremur fékk rannsakandi leyfi
sviðsstjóra lyflækningasviðs I og skurðlækningasviðs til að
kynna rannsóknina á deildarstjórafundum þar sem deildarstjórar
bráðalegudeildanna samþykktu að rannsóknin færi fram.
Tilgangur og framkvæmd rannsóknarinnar voru kynnt fyrir
þátttakendum í formála að spurningalistanum og þar kom fram
að rannsóknin væri nafnlaus og fyllsta trúnaðar yrði gætt. Litið
var á svörun lista sem samþykki fyrir þátttöku í rannsókninni.
Framkvæmd
Spurningalisti var lagður fyrir alla (n=206) almenna
hjúkrunarfræðinga á bráðalegudeildum skurðlækningasviðs og
lyflækningasviðs I frá 5. mars til 15. apríl 2008.
Farið var með listana á deildirnar í umslögum merktum hverjum
og einum. Svarkössum var komið fyrir á deildunum og listunum
skilað í nafnlausum umslögum í kassana sem rannsakandi sótti
á deildirnar.
Úrvinnsla
Svör við spurningunum voru slegin inn í SPSS 16.0. Lýsandi
tölfræði var notuð við framsetningu niðurstaðna. Kí­kvaðrat
var notað til að skoða tengsl bakgrunnsbreyta við stakar
spurningar úr QPSNordic­listanum. T­próf óháðra hópa voru
notuð til að meta hvort marktækur munur væri á algengi
kulnunar milli skurð­ og lyflækningasviðsins, sem og hvort
munur væri á algengi kulnunar í þessari rannsókn og í rannsókn
sem framkvæmd var árið 2002 (Gunnarsdóttir o.fl., 2009).
NIÐURSTÖÐUR
Þátttakendur
Af 206 hjúkrunarfræðingum sem fengu sendan spurningalista
svöruðu 139 (67,5%). Af þeim voru 67 (48,2%) á lyflækningasviði
I og 72 (51,8%) á skurðlækningasviði. Helstu upplýsingar um
hópinn eru sýndar í töflu 1.
Vinnuálag
Yfir 50% hjúkrunarfræðinganna sögðust oft eða alltaf hafa of
mikið að gera. Hjúkrunarfræðingar á lyflækningasviði I höfðu
að meðaltali oftar of mikið að gera en hjúkrunarfræðingar á
skurðlækningasviði (χ² (1) 14,611, p<0.01) (tafla 2).
Hjúkrunarfræðingar á lyflækningasviði I töldu vinnuálagið að
meðaltali ójafnara og töldu verkefni frekar hlaðast upp en
hjúkrunarfræðingar á skurðlækningasviði (χ² (2) 4,027 p<0,01).
Marktækur munur mældist ekki á vinnuálagi eftir öðrum
grunnbreytum.
Ákvarðanavald - sjálfræði
Ríflega þriðjungur þátttakenda sagðist oft eða alltaf geta haft
áhrif á mikilvægar ákvarðanir í starfinu en um helmingur sagðist
stundum geta haft áhrif á mikilvægar ákvarðanir (tafla 2).
Um 64% hjúkrunarfræðinganna sögðust sjaldan eða aldrei
geta stjórnað vinnuálagi í eigin starfi en um tíundi hver
þátttakandi sagðist fremur oft geta stjórnað eigin vinnuálagi.
Enginn þátttakenda sagðist mjög oft eða alltaf geta stjórnað
vinnuálagi sínu. Þátttakendur 30 ára og yngri sögðust síður
Tafla 1. Upplýsingar um þátttakendur.
Aldur N % Starfsaldur N % Vinnutími N % Starfshlutfall N %
20­30 ára 26 18,8 0­5 ár 45 32.4 Morgunv. 6 4,3 80­100% 75 54,4
31­40 ára 50 35,5 6­10 ár 32 23 Kvöldv. 4 2,9 50­79% 54 39,1
41­50 ára 41 29,7 11­15 ár 26 18,7 Næturv. 7 5 < 49% 9 6,5
51­60 ára 19 13,8 16­25 ár 23 16,5 Tvísk. v. 54 38,9
> 61 árs 3 2,2 > 26 ár 13 9,4 Þrísk. v. 68 48,9
Alls 139 100 Alls 139 100 Alls 139 100 Alls 138 100