Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 33

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 2011 29
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
hætti störfum á Íslandi séu sambærilegar við önnur lönd, það
er laun, vinnutími, álag í starfi, vaktavinna og árekstrar milli
vinnu og einkalífs (Sigríður Edda Hafberg, 2008), en umfang
og alvarleiki viðfangsefnisins er ókannaður.
Kröfur eru gerðar til hjúkrunarfræðinga um að vinna hratt
í flóknu umhverfi og hafa ungir hjúkrunarfræðingar lýst
því sem streituvaldandi aðstæðum (Pellico o.fl., 2009).
Hjúkrunarfræðingar telja of mikið vinnuálag ógna öryggi
sjúklinga þar sem meiri hætta er á að þeir geri mistök
sem geta skaðað sjúklinga (Ramanujam o.fl., 2008). Sýnt
er að of mikið vinnuálag getur valdið auknu andlegu og
líkamlegu álagi og það getur leitt til aukinna veikinda, bæði
af andlegum og líkamlegum toga (Rajbhandary og Basu,
2010). Skynjun hjúkrunarfræðinga af álagi í starfi og tíðum
veikindafjarvistum er lýst í nýlegum, eigindlegum rannsóknum
á meðal íslenskra hjúkrunarfræðinga, en í hvorri rannsókn voru
tekin viðtöl við 10 hjúkrunarfræðinga (Bryndís Þorvaldsdóttir,
2008; Sigríður Edda Hafberg, 2008). Niðurstöður þeirra
rannsókna benda til þess að þátttakendur hafi skynjað mikið
álag í sinni vinnu. Rannsóknir vantar hér á landi til að staðfesta
tengsl starfsmannaveltu, veikindafjarvista og vinnuálags í
hjúkrun. Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna tengsl
starfsmannaveltu og veikindafjarvista hjá hjúkrunarfræðingum í
bráðaþjónustu á Íslandi við hjúkrunarþyngd sjúklinga.
Starfsmannavelta hjúkrunarfræðinga og mönnun
Árið 2006 var það mat Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands
(2006) að það þyrftu að vera 14% fleiri hjúkrunarfræðingar
við störf til að svara þörf innan heilbrigðisþjónustunnar hér á
landi. Ekki liggur fyrir nýrra mat á þörf íslensks samfélags fyrir
hjúkrunarfræðinga næstu árin og áratugina en gera má ráð
fyrir að þörfin sé enn til staðar þó að dregið hafi úr eftirspurn
eftir hjúkrunarfræðingum til starfa í kjölfar efnahagshrunsins
2008. Skortur á hjúkrunarfræðingum í Bandaríkjunum er það
mikill að hann er talinn ógna öryggi sjúklinga. Talið er að það
vanti um 20% hjúkrunarfræðinga, bæði í Bandaríkjunum og
Evrópu (DiMeglio o.fl., 2005). Nokkrir samverkandi þættir
eru taldir hafa leitt til þessarar vöntunar, svo sem auknar
kröfur um gæði innan heilbrigðisþjónustunnar, lítil hækkun
launa hjúkrunarfræðinga, aukið álag og streituvaldandi
vinnuumhverfi (Buerhaus o.fl., 2007). Því er spáð að skortur á
hjúkrunarfræðingum aukist á næstu tuttugu árum og að hann
verði 20­36% árið 2020 í Bandaríkjunum og víðar ef ekkert
verður að gert (Allan og Aldebron, 2008). Það hefur neikvæð
áhrif á gæði þjónustunnar þegar hjúkrunarfræðinga vantar
til starfa á heilbrigðisstofnanir. Rannsóknir sýna marktæk
tengsl milli fullrar mönnunar hjúkrunarfræðinga og færri
endurinnlagna, lægri dánartíðni og betri líðan sjúklinga (Aiken
o.fl.,2008). Vísbendingar eru um að lítil starfsmannavelta
tengist betra samstarfi innan hjúkrunar á deildum, færri
lyfjamistökum, ánægðari sjúklingum og færri byltum (Bae
o.fl., 2010).
Ákveðin starfsmannavelta er nauðsynleg en hún má í raun
hvorki vera of mikil né of lítil (Bae o.fl., 2010). Eðlileg
starfsmannavelta er talin vera 10%. Mikil starfsmannavelta
er kostnaðarsöm en lítil starfsmannavelta getur leitt
til stöðnunar (Beardwell og Claydon, 2007). Talið er að
meðalkostnaður við að missa einn reyndan starfsmann úr
vinnu samsvari einum árslaunum en sá kostnaður hækkar
fljótt þegar starfsmannaveltan er mikil (Branham, 2005).
Samkvæmt upplýsingum á heimasíðu Landspítala (LSH) var
meðalstarfsmannavelta hjúkrunarfræðinga árin 2006­2010
minnst 8,1% árið 2010 og mest 11,6% árin 2007 og 2008 og
meðalstarfsmannavelta fyrir alla starfsmenn á sama tímabili var
minnst 11,6% árið 2009 og mest 15,7% árið 2007 (Landspítali,
e.d.).
Veikindafjarvistir hjúkrunarfræðinga
Niðurstöður erlendra rannsókna sýna tengsl á milli vinnuálags
og veikindafjarvista hjúkrunarfræðinga (Rajbahandary og
Basu, 2010; Rauhala o.fl., 2006). Engar sambærilegar
rannsóknir hafa verið gerðar hér á landi en niðurstöður
nýlegrar, eigindlegrar rannsóknar þar sem tekin voru viðtöl
við 10 hjúkrunarfræðinga á LSH, sýndu að þátttakendur
töldu orsakir eigin veikinda helst vera mikið álag, lág laun
og erfiðleika við að samræma vinnu og einkalíf (Bryndís
Þorvaldsdóttir, 2008). Erlendar rannsóknir benda til þess
að depurð, lengd og tegund vakta hafi marktæk áhrif á
veikindafjarvistir hjúkrunarfræðinga (Rajbhandary og Basu,
2010). Þeir hjúkrunarfræðingar sem eru skuldbundnari
vinnustaðnum og finnst þeir njóta virðingar yfirmanna og
samstarfsfólks eru síður fjarverandi frá vinnu vegna veikinda
(Schreuder o.fl., 2010).
Hjúkrunarþyngd
Ýmiss konar sjúklingaflokkunarkerfi, sem hafa þann tilgang að
meta hjúkrunarþyngd sjúklinga, finnast innan hjúkrunar. Þau
eru oftast notuð í þeim tilgangi að rökstyðja mönnunarþörf
legudeilda. Hjúkrunarþyngd sjúklinga byggist á faglegu mati
hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarþörf sjúklinga í þeirra umsjá
með þar til gerðum lista. Slík flokkunarkerfi eru hönnuð í þeim
tilgangi að greina á hlutlægan hátt hjúkrunarþörf sjúklinga og
viðeigandi mönnunarþörf á hverjum tíma. Algengur mælikvarði
sjúklingaflokkunarkerfa er hjúkrunarþyngdarstuðull sjúklinga.
Tafla 1. Sex flokka sjúklingaflokkunarkerfi.
Flokkur
Mæling I II III IV V VI
Hjúkrunarklukkustundir 0 ­ 4 4 ­ 7 7 ­ 10 10 ­ 14 14 ­ 20 20 +
Hjúkrunarþyngd 0,7 1,0 1,5 2,3 3,1 4,6
Stigafjöldi 0 ­ 11 12 ­ 33 34 ­ 55 56 ­ 85 86 ­ 178 179 +