Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 25

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 2011 21
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
greindar. Vísbending kom þó fram um aukningu á einkennum
tilfinningaþrots á lyflækningasviði I (p=0,06). Einkenni um
tilfinningaþrot á skurðlækningasviði mældust hins vegar
svipuð og í fyrri rannsókn. Einkenni um hlutgervingu mældust
marktækt meiri nú á báðum starfssviðum. Mat á eigin
vinnuafköstum mældist lakara nú en í fyrri rannsókn og
voru niðurstöðurnar marktækar þegar heildarniðurstöður
hópsins voru skoðaðar. Mat á vinnuafköstum var marktækt
lakara nú en áður á lyflækningasviðinu en niðurstöður fyrir
skurðlækningasviðið voru ekki marktækar. Í töflu 3 sjást
niðurstöður kulnunarmælinganna, samanburður milli ára og
starfssviða og marktækur munur sýndur þar sem það á við.
UMRÆÐA
Vinnuálag
Niðurstöðurnar gáfu til kynna að vinnuálag meðal
hjúkrunarfræðinganna hafi verið mikið á þeim tíma sem
rannsóknin fór fram og samræmast þær fyrri niðurstöðum um
mikið vinnuálag hjúkrunarfræðinga LSH (Kristinn Tómasson o.fl.,
2003; Ómar H. Kristmundsson, 2007; Sigrún Gunnarsdóttir,
2006). Þó ekki liggi fyrir margar íslenskar rannsóknir á
áhrifaþáttum sálfélagslegrar heilsu heilbrigðisstarfsmanna
benda nýlegar og eldri, erlendar rannsóknarniðurstöður
eindregið til þess að vinnuálag sé einn af stóru neikvæðu
áhrifaþáttunum á heilsu starfsmanna (deJonge o.fl., 2010;
Karasek og Theorell, 1990; van Bogaert o.fl., 2010) og geti
jafnframt ógnað öryggi sjúklinga (Kramer o.fl., 2011). Í ljósi
þessa er mikilvægt að starfsmenn og stjórnendur LSH leiti leiða
til að koma í veg fyrir of mikið vinnuálag hjúkrunarfræðinga svo
komast megi hjá neikvæðum afleiðingum þess.
Ástæður meira vinnuálags á lyflækningasviði I en
skurðlækningasviði verða ekki skýrðar með þessum gögnum
en vangaveltur höfunda lúta einkum að nokkrum atriðum. Í
fyrsta lagi hvort mismunandi mönnun á sviðunum hafi haft
hér áhrif. Í öðru lagi hvort um sé að ræða auðveldari stýringu
á flæði sjúklinga á skurðlækningadeildum sem hafi áhrif á
vinnuálag starfsfólks. Í þriðja lagi hvort vinnuálag skýrist af
hærri hjúkrunarþyngd á lyflækningadeildum vegna stærra
hlutfalls sjúklinga með flókin heilsufarsleg vandamál þar en á
skurðlækningadeildunum. Víst er að fleiri og jafnvel flóknari
þættir hafa áhrif á muninn á vinnuálagi milli starfssviðanna og
því er frekari athugana þörf til að kanna ástæður fyrir ólíkri
upplifun hjúkrunarfræðinganna af starfsumhverfinu.
Ákvarðanavald - sjálfræði
Hjúkrunarfræðingarnir töldu sig hafa minni stjórn á vinnuhraða
sínum en fyrri rannsóknir höfðu leitt í ljós (Herdís Sveinsdóttir
o.fl., 2003). Niðurstöður sýndu einnig að þriðjungur
hjúkrunarfræðinganna sagðist fremur oft geta haft áhrif á
ákvarðanir sem miklu skipta fyrir starfið. Þetta er mun
lægra hlutfall en það sem fram kom í fyrri rannsókn meðal
hjúkrunarfræðinga á LSH þar sem þrír af hverjum fjórum
hjúkrunarfræðingum sögðust hafa frelsi til ákvarðanatöku í
mikilvægum málum fyrir hjúkrunarstarfið og meðferð sjúklinga
(Sigrún Gunnarsdóttir, 2006). Niðurstöðurnar hér eru hins
vegar í samræmi við rannsóknarniðurstöður um starfsumhverfi
lækna LSH þar sem aðeins um þriðjungur þeirra taldi sig
oft geta haft áhrif á mikilvægar ákvarðanir um starf sitt eða
starfsumhverfi (Kristinn Tómasson o.fl., 2003). Niðurstöðurnar
hér eru einnig í samræmi við fjölmargar erlendar rannsóknir sem
benda eindregið til þess að sjálfræði heilbrigðisstarfsmanna sé
takmarkað og að samskipti þeirra á milli hafi mikil áhrif á heilsu
þeirra, árangur í heilbrigðisþjónustunni sem og öryggi sjúklinga
(IOM 2010; Kramer o.fl., 2011; Westbrook o.fl., 2010).
Jákvæð upplifun hjúkrunarfræðinga á eigin sjálfræði í fyrri
rannsókn á LSH gæti hafa orðið til þess að draga úr neikvæðum
áhrifum of mikils vinnuálags enda hafa hjúkrunarfræðingar
talið sjálfræði sitt eina af lykilforsendum vellíðunar í starfi og
hágæðahjúkrunarþjónustu (Sigrún Gunnarsdóttir, 2006). Stjórn
á eigin starfsaðstæðum er talin eitt öflugasta bjargráðið til að
koma í veg fyrir starfstengda streitu (Theorell, 2002) og því er
ákvarðanavald og sjálfræði heilbrigðisstarfsfólks mikilvægur
þáttur í vellíðan þeirra og góðum árangri og rekstri LSH. Það er
áhyggjuefni ef faglegt sjálfræði heilbrigðisstétta hefur minnkað
og að einungis þriðjungur hjúkrunarfræðinga og lækna á LSH
telur sig oft eða alltaf geta haft áhrif á mikilvægar ákvarðanir
um starf sitt og starfsumhverfi. Leiða má líkur að því að með
minnkandi sjálfræði séu hjúkrunarfræðingar frekar útsettir fyrir
heilsufarslegum vandamálum (Karasek og Theorell, 1990) og
að líkur á kulnun aukist (Schaufeli o.fl., 2009). Til að meta betur
sjálfræði í vinnu og ákvarðanavald hjúkrunarfræðinga þarf enn
frekari rannsóknir.
Stuðningur
Niðurstöðurnar sýndu að hjúkrunarfræðingarnir töldu sig búa við
góðan félagslegan stuðning í störfum sínum. Þetta samræmist
niðurstöðum fyrri rannsóknar á LSH (Gunnarsdóttir o.fl. 2009)
og má ætla að stuðningurinn vegi á móti neikvæðum áhrifum
vinnuálags, dragi úr streitu og ýti undir jákvæða upplifun
hjúkrunarfræðinganna af framlagi sínu (Karasek og Theorell,
1990). Stuðningur við starfsmenn er einn af mikilvægustu
þáttum starfsumhverfis og skiptir máli fyrir vellíðan og heilsu
starfsfólks og gæði þjónustu (Aiken o.fl., 2002; Gunnarsdóttir
o.fl., 2009; IOM, 2010; Kramer o.fl., 2011). Jafnvel má draga
þá ályktun að meiri stuðningur við yngra starfsfólkið hafi orðið
til þess að munur á vinnuálagi mældist ekki milli aldurs­ og
starfsaldurshópa í rannsókninni. Góður stuðningur við unga og
óreynda hjúkrunarfræðinga er nauðsynlegur til að tryggja góða
aðlögun og árangur í starfi. Stuðningur á vinnustað tengist
flestum áhrifaþáttum kulnunar svo sem virðingu, samvinnu,
hvatningu við ákvarðanatöku og umbun í formi jákvæðs
viðmóts (Demerouti o.fl., 2000). Svipaðar niðurstöður má sjá
í rannsóknum meðal lækna á LSH (Kristinn Tómasson o.fl.,
2003).
Kulnun
Kulnun mældist lítil nema á mælikvarðanum fyrir vinnuafköst
þar sem merki voru um miðlungskulnun. Almennt er um að
ræða lítils háttar aukningu frá fyrri rannsókn (Gunnarsdóttir o.fl.,
2009) sem helst mætti skýra með auknu vinnuálagi (Elísabet
Guðmundsdóttir o.fl., 2007) og því að hjúkrunarfræðingarnir telji