Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 51

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 2011 47
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
og einstaklinga (Haan og Wallace, 2004). Hún er einnig ein
algengasta orsök stofnanavistunar og jafnframt dýrari en fyrir
aðra sjúklingahópa á sama aldri (Aguero­Torres o.fl., 1998;
Oddur Ingimarsson o.fl., 2004). Margháttaðar breytingar
hafa verið gerðar á heilbrigðiskerfinu undanfarna áratugi og
hefur sá tími sem langveikir sjúklingar dvelja heima lengst að
miklum mun. Þessar breytingar hafa haft margvísleg áhrif á
líf og aðstæður heimilisfólks þar sem fjölskyldumeðlimir eru í
auknum mæli þátttakendur í að veita meðferð og ábyrgð þeirra
hefur aukist að sama skapi (Benzein o.fl., 2008). Aðstoð við
heilabilaða verður sífellt algengara viðfangsefni í heimahjúkrun
(Kristín Björnsdóttir, 2008). Hjúkrunarfræðingar í heilsugæslu
eru í lykilaðstöðu að styðja við fjölskyldur einstaklinga með
heilabilun sem búa heima. Sú breyting á heilbrigðiskerfinu
að færa heilbrigðisþjónustuna í auknum mæli inn á heimilin
kallar á aukin samskipti hjúkrunarfræðinga og aðstandenda.
Með því að eiga samræður við hjúkrunarfræðing um ýmsa
þætti umönnunarinnar og samskipti innan fjölskyldunnar er
líklegra að aðstandendum finnist þeir vera virkir þátttakendur
í meðferð sjúklingsins og að þeir taki meðvitaðri ákvarðanir í
þáttum sem snúa að meðferð og umönnun hins sjúka (Purkis
o.fl., 2008).
Fjölskylduhjúkrun hefur verið að eflast á undanförnum árum og
hefur sjónum verið beint í ríkari mæli að stuðningi við fjölskyldur
í formi fjölskyldumeðferðar. Sýnt hefur verið fram á að slíkur
stuðningur ber góðan árangur einn og sér eða meðfram annarri
meðferð (Joling o.fl., 2008). Stuðningur þarf að koma til sem
fyrst eftir að sjúkdómurinn hefur verið greindur svo árangur
meðferðarinnar verði sem bestur (Grossfeld­Schmitz, o.fl.,
2010).
Íhlutun í þeirri rannsókn sem hér er greint frá fólst í
markvissum meðferðarsamræðum sem byggjast á Calgary
fjölskyldumeðferðarlíkaninu. Hjúkrunarfræðingarnir Lorraine
Wright og Maureen Leahey hafa hannað þetta líkan og
byggist það á áratuga reynslu þeirra og rannsóknum á
sviði fjölskylduhjúkrunar. Tilgangur meðferðarsamræðna
hjúkrunarfræðings og fjölskyldu er að safna upplýsingum og
veita. Einnig felst í þeim fræðsla um sjúkdóminn og þann
félagslega stuðning sem í boði er. Meðferð miðar að því að
stuðla að, bæta eða viðhalda áhrifaríkri fjölskylduvirkni á þremur
sviðum: tilfinningalegu, vitsmunalegu og atferlissviði. Hún getur
verið til að hafa áhrif á eitt svið eða öll og breyting á einu sviði
hefur áhrif á annað. Fjölskylduhjúkrun á tilfinningasviði snertir
tilfinningaleg viðbrögð fjölskyldunnar við veikindum, áhyggjur
þeirra og væntingar. Vitsmunalega sviðið nær yfir þörf fyrir
fræðslu, styrkleika fjölskyldunnar og að aðskilja vandamálið
frá persónu sjúklingsins. Atferlissviðið kemur inn á að finna
jafnvægi á milli of mikillar umönnunar og of lítillar umönnunar
þar sem einstaklingar innan fjölskyldunnar þurfa að þekkja eigin
mörk og vita hvenær er rétt að taka sér hvíld frá umönnuninni.
Einnig byggjast þessar samræður á að draga fram styrkleika
fjölskyldunnar en á þann hátt er fjölskyldunni sýnd viðurkenning
og hún aðstoðuð við að sjá sig í nýju ljósi. Þar er kominn
grundvöllur fyrir breytingum innan fjölskyldunnar og framförum
(Wright og Leahey, 2009).
RANNSÓKNARTILGÁTUR OG
RANNSÓKNARSPURNINGAR
• Nánustu aðstandendur einstaklinga með heilabilun sem
búa heima upplifa marktækt meiri stuðning eftir markvissa
fjölskylduhjúkrunarmeðferð en nánustu aðstandendur
sömu einstaklinga sem fá hefðbundna hjúkrunarþjónustu í
samfélaginu.
• Aðrir nánir aðstandendur einstaklinga með heilabilun sem
búa heima upplifa marktækt meiri stuðning eftir markvissa
fjölskylduhjúkrunarmeðferð en aðrir nánir aðstandendur
sömu einstaklinga sem fá hefðbundna hjúkrunarþjónustu í
samfélaginu.
• Nánustu aðstandendur einstaklinga með heilabilun sem búa
heima upplifa marktækt betri fjölskylduvirkni eftir markvissa
fjölskylduhjúkrunarmeðferð en nánustu aðstandendur
sömu einstaklinga sem fá hefðbundna hjúkrunarþjónustu í
samfélaginu.
• Aðrir nánir aðstandendur einstaklinga með heilabilun sem búa
heima upplifa marktækt betri fjölskylduvirkni eftir markvissa
fjölskylduhjúkrunarmeðferð en aðrir nánir aðstandendur
sömu einstaklinga sem fá hefðbundna hjúkrunarþjónustu í
samfélaginu.
• Er marktækur munur á upplifun á stuðningi hjá nánustu
aðstandendum eftir tíma sem liðinn er frá greiningu
sjúkdóms, eftir markvissa hjúkrunarmeðferð?
• Er marktækur munur á upplifun á stuðningi hjá öðrum
nánum aðstandendum eftir tíma sem liðinn er frá greiningu
sjúkdóms, eftir markvissa hjúkrunarmeðferð?
AÐFERÐ
Rannsóknarsnið
Rannsóknin var megindleg hjúkrunarrannsókn þar sem notað
var aðlagað tilraunasnið. Mælingarnar fóru fram í upphafi
rannsóknar (tími 1) og eftir að íhlutun hafði átt sér stað hjá
tilraunahópi (tími 2). Skoðuð voru þau áhrif sem íhlutunin
hafði á þátttakendurna. Sú markvissa hjúkrunarmeðferð sem
veitt var í þessari rannsókn var fræðslu­ og stuðningsmeðferð
byggð á Calgary fjölskyldulíkaninu sem veitt var í eitt skipti og
telst því vera skammtímameðferð. Samanburðarhópurinn fékk
hefðbundna meðferð sem veitt er í samfélaginu fyrir þennan
hóp.
Úrtak
Úrtakið var slembiúrtak þar sem yfirlæknir Minnismóttöku á
Landakoti valdi af handahófi 30 aðstandendur einstaklinga
sem höfðu fengið greininguna heilabilun og bjuggu heima. Þeir
sem völdust í úrtakið og samþykktu þátttöku í rannsókninni
tilnefndu einn annan aðstandanda til að taka þátt í rannsókninni
með sér. Úrtakið var því fjórir hópar; nánustu aðstandendur í
tilraunahópi, aðrir nánir aðstandendur í tilraunahópi, nánustu
aðstandendur í samanburðarhópi og aðrir nánir aðstandendur
í samanburðarhópi.
Matstæki rannsóknarinnar
Einkenni fjölskyldunnar og líðan þátttakenda. Í þessum
spurningalista er spurt um almennan bakgrunn þátttakenda auk