Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2011, Blaðsíða 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 87. árg. 201142
sólarhring (Costantini o.fl., 2002; Salomon o.fl., 2002). Nýlegar
rannsóknir á LSH benda til þess að verkir séu algengir og
að ýmsum þáttum í mati og meðferð verkja sé ábótavant. Í
rannsókn á skurðlækningasviði LSH (n=216) reyndist 81%
þátttakenda hafa haft verki síðasta sólarhring og var styrkur
verkja (sf) að jafnaði 4,0 (2,2) (Lára Borg Ásmundsdóttir o.fl.,
2010). Í rannsókn á 150 krabbameinssjúklingum á LSH sem
voru á sterkum ópíoíðum kom fram að 90% sjúklinga voru
með verki síðastliðna viku og að meðalstyrkur (sf) þeirra var
1,6 (0,9) á skalanum 0­3 þar sem hærri tala þýðir meiri verkir
(Zoëga o.fl., í ritrýni).
Ástæður þess að verkir eru illa meðhöndlaðir eru margvíslegar,
en þær helstu eru taldar vera ófullnægjandi þekking og
ranghugmyndir meðal sjúklinga (Gunnarsdottir o.fl., 2002),
almennings (Gunnarsdottir o.fl., 2005; Gunnarsdottir o.fl.,
2008) og heilbrigðisstarfsmanna (Bernardi o.fl., 2007;
Gunnarsdottir o.fl., 2003; Yildirim o.fl., 2008). Rannsóknir hafa
ítrekað sýnt fram á að hjúkrunarfræðinga skortir þekkingu á
verkjum og verkjameðferð, einkum þáttum er lúta að verkjamati
og notkun og virkni verkjalyfja (Brown o.fl., 1999; Howell o.fl.,
2000; McCaffery og Ferrell, 1997; Wang og Tsai, 2010). Í
íslenskri rannsókn þar sem könnuð var þekking á verkjum
og verkjameðferð hjá sjúklingum með krabbamein kom í ljós
að vanþekking var mest á klínískri notkun verkjalyfja og að
almennt skorti grundvallarþekkingu á verkjameðferð með
morfínskyldum lyfjum (Hrund Sch. Thorsteinsson og Elín J.G.
Hafsteinsdóttir, 1994). Mikilvægt er að þróa og prófa íhlutanir
svo sem í formi fræðslu, til þess að auka þekkingu og færni
hjúkrunarfræðinga og draga úr neikvæðum viðhorfum þeirra
til verkja og verkjameðferðar. Til þess að hægt sé að meta
árangur af slíkum íhlutunum er nauðsynlegt að hafa aðgang
að áreiðanlegum og réttmætum mælitækjum sem eru næm á
breytingar.
Tilgangur rannsóknarinnar var að þýða og prófa áreiðanleika
og hugtakaréttmæti mælitækisins „Könnun á viðhorfi og
þekkingu til verkja og verkameðferðar“ eða „The Knowledge
and Attitudes Survey Regarding Pain (K&A­SRP)“. Sérstaklega
var kannað hvort mælitækið væri fært um að greina á milli
mismikillar þekkingar á verkjum og verkjameðferð.
AÐFERÐ
Rannsóknarsnið
Rannsóknin er lýsandi þversniðsrannsókn þar sem áreiðanleiki
og hugtakaréttmæti mælitækisins K&A­SRP var prófað. Beitt
var aðferð sem byggir á þekktum hópum (Known Groups
Technique) þar sem mælitæki er lagt fyrir hópa sem taldir eru
búa yfir mismikilli þekkingu á viðfangsefninu. Kannað er hvort
mælitækið er fært um að greina þennan mun. Ef niðurstöður
fyrir hópa eru í samræmi við það sem ætla má telst það styðja
hugtakaréttmæti mælitækisins (Polit og Beck, 2004).
Tilgátan var sú að listinn væri fær um að greina á milli þriggja
hópa sem taldir voru búa yfir mismikilli þekkingu á verkjum
og verkjameðferð, það er annars árs hjúkrunarnema sem
fengið hafa takmarkaða fræðslu um verki og verkjameðferð,
almennra hjúkrunarfræðinga og hjúkrunarfræðinga sem lokið
hafa meistaranámi í hjúkrun og hafa reynslu af hjúkrun sjúklinga
með verki.
Þátttakendur
Þátttakendur í rannsókninni voru nemendur á öðru ári í
hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands og hjúkrunarfræðingar á
kvenna­ og barnasviði, geðsviði og bráðasviði Landspítalans
í október 2010. Einnig voru í úrtaki 13 hjúkrunarfræðingar
með meistaramenntun í hjúkrunarfræði og reynslu af hjúkrun
sjúklinga með verki, meðal annars krabbameinssjúklinga,
sjúklinga í líknarmeðferð, aldraðra sjúklinga með verki og
skurðsjúklinga. Ákveðið var að prófa mælitækið meðal
hjúkrunarfræðinga sem starfa á geð­, bráða og kvenna­ og
barnadeildum en ekki á meðal hjúkrunarfræðinga sem starfa
á skurð­ og lyflækningadeildum. Sú leið var valin þar sem
tilgangurinn var að nota mælitækið í framhaldinu til að meta
árangur af íhlutun sem beinist að hjúkrunarfræðingum á skurð­
og lyflækningadeildum.
Mælitæki
K&A­SRP er spurningalisti sem þróaður var af Betty Ferrell
og Margo McCaffery árið 1987, en hefur verið uppfærður og
endurbættur, síðast í apríl 2008 (Ferrell og McCaffery, 2008).
Listinn metur þekkingu og viðhorf hjúkrunarfræðinga og
annarra heilbrigðisstétta til verkjameðferðar og samanstendur
af 22 satt/ósatt fullyrðingum, 13 fjölvalsspurningum og tveimur
tilfellum sem hvoru um sig fylgja tvær fjölvalsspurningar. Í
heildina samanstendur listinn því af 39 spurningum. Gefið er
eitt stig fyrir hvert rétt svar. Hæsti mögulegi stigafjöldi sem
hægt er að fá á K&A­SRP er því 39 stig ef öllum spurningum
er svarað rétt. Hærra skor endurspeglar þannig meiri þekkingu.
Spurningarnar meta þekkingu á verkjamati og verkjameðferð með
og án lyfja sem og viðhorf til verkjameðferðar. Spurningarnar í
listanum byggja á stöðlum eða leiðbeiningum um verkjameðferð frá
viðurkenndum stofnunum eins og Bandaríska verkjafræðifélaginu
(American Pain Society) og Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni (WHO).
Hugtakaréttmæti upprunalega spurningalistans var stutt með
því að bera saman skor hjúkrunarfræðinga með mismikla
þekkingu á verkjum og verkjameðferð. Áreiðanleiki upprunalega
mælitækisins hefur einnig verið prófað og innra réttmæti reynst
vera 0,70 og áreiðanleiki endurtekinnar prófunar 0,80 (Ferrell og
McCaffery, 2008).
Unnið er að prófun á réttmæti og áreiðanleika nýjustu útgáfu
listans á ensku en niðurstöður hafa enn ekki verið birtar (Ferrell
og McCaffery, 2008). Listinn hefur verið þýddur og staðfærður á
önnur tungumál. Einnig hefur hann verið aðlagaður og notaður
í fjölbreyttum aðstæðum svo sem á barnadeildum (Manworren,
2000), á gjörgæslu (Erkes o.fl., 2001) og meðal hjúkrunarnema
(Plaisance og Logan, 2006). Spurningalistinn hefur reynst bæði
áreiðanlegur, réttmætur (Bernardi o.fl, 2007; Tafas o.fl., 2002;
Tse og Chan, 2004) og næmur fyrir breytingum á þekkingu á
verkjum (Erkes o.fl, 2001). Listinn var þýddur og staðfærður
með leyfi höfunda (Ferrell og McCaffery, 2008). Fjórir íslenskir
hjúkrunarfræðingar með framhaldsmenntun í hjúkrunarfræði,